Định danh hàng hoá xuất xứ Việt Nam trên thị trường nội địa

Theo Bộ Công Thương, hệ thống pháp luật hiện đã quy định khá đầy đủ về xuất xứ với hàng xuất khẩu và nhập khẩu chủ yếu phục vụ ưu đãi thuế quan và phòng vệ thương mại. Tuy nhiên, đối với hàng hóa lưu thông trong nước, đang chưa có tiêu chí xác định “sản phẩm có xuất xứ Việt Nam”.

Khoảng trống này khiến cho tình trạng hàng giả, hàng nhái, gian lận nhãn mác “Made in Vietnam” diễn biến phức tạp. Điển hình, một số sản phẩm điện tử, quần áo, giày dép… chỉ gia công, lắp ráp sơ sài tại Việt Nam nhưng vẫn ghi “Made in Vietnam” hoặc “sản phẩm của Việt Nam”. Người tiêu dùng khó phân biệt, dễ bị đánh lừa và mất niềm tin vào hàng Việt.

Trong khi đó, cơ quan quản lý khó xử lý vi phạm do thiếu căn cứ pháp lý. Các doanh nghiệp cũng lúng túng khi ghi nhãn xuất xứ, gây rủi ro tranh chấp, giảm uy tín thương hiệu. Thực tế này là đòi hỏi cấp bách phải ban hành tiêu chí xác định xuất xứ Việt Nam đối với hàng hoá lưu thông trong nước – mảnh ghép quan trọng cho hệ thống quy định về xuất xứ hàng hóa.

Đại diện phòng Xuất xứ hàng hóa, Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương) nhận định: việc ban hành định tiêu chí xác định xuất xứ Việt Nam đối với hàng hoá lưu thông trong nước đáp ứng yêu cầu đặt ra trong bối cảnh mới. Các FTA thế hệ mới đặt ra chuẩn mực cao về minh bạch nguồn gốc, bảo vệ người tiêu dùng và thương hiệu quốc gia.

Thiếu tiêu chí xác định xuất xứ Việt Nam là hạn chế, rào cản lớn cho hàng hoá Việt Nam trong lưu thông, nhất là trên phương thức kinh doanh hiện đại như trên sàn thương mại điện tử. Hàng hóa dễ bị gian lận nguồn gốc, dễ bị khách hàng bỏ qua bởi thông tin nhãn mác, thương hiệu, truy xuất nguồn gốc rõ ràng đang là tiêu chí quyết định để người tiêu dùng lựa chọn mua sắm.

Gia tăng sức mạnh cho hàng hoá Việt Nam

Thị trường nội địa với sức mua lớn là một trong những động lực quan trọng thúc đẩy tăng trưởng cho kinh tế Việt Nam trong trước mắt và lâu dài. Do đó, gia tăng sức cạnh tranh cho hàng hoá Việt Nam trên sân nhà chính là góp phần bảo vệ thị trường, gia tăng sức mua, để hàng Việt đóng góp hiệu quả hơn cho tăng trưởng.

Dự thảo Nghị định quy định tiêu chí xác định xuất xứ Việt Nam đối với hàng hoá lưu thông trong nước đang được Bộ Công Thương tạo nền tảng pháp lý minh bạch, thống nhất; ngăn chặn gian lận, lẩn tránh xuất xứ, bảo vệ người tiêu dùng và doanh nghiệp chân chính; củng cố niềm tin vào thương hiệu “Made in Vietnam”

Nhằm xác định hàm lượng giá trị Việt Nam, theo dự thảo, hàng hóa được coi là có xuất xứ Việt Nam nếu sản xuất từ toàn bộ nguyên liệu trong nước hoặc sử dụng nguyên liệu nhập khẩu nhưng được gia công, chế biến cuối cùng tại Việt Nam làm thay đổi cơ bản tính chất.

Ngoài ra, tùy thuộc vào quá trình sản xuất, gia công, chế biến, tổ chức và cá nhân có thể lựa chọn và sử dụng một trong các cụm từ thể hiện xuất xứ là hàng hóa của Việt Nam. Cụ thể, “Sản xuất tại Việt Nam”, “Chế tạo tại Việt Nam”, “Nước sản xuất: Việt Nam”, “Xuất xứ: Việt Nam”, “Sản xuất bởi: Việt Nam”…

Dự thảo không đặt ra thủ tục hành chính mới. Doanh nghiệp, cơ sở sản xuất sẽ tự xác định xuất xứ, tự kê khai, không phải xin cấp phép hay phê duyệt từ cơ quan quản lý. Tuy nhiên, doanh nghiệp chịu trách nhiệm và có nghĩa vụ chứng minh xuất xứ khi cơ quan chức năng yêu cầu.

Trong trường hợp không chắc chắn về việc đáp ứng tiêu chí, cá nhân, tổ chức có thể lựa chọn thể hiện theo cách khác trên nhãn hàng hóa. Theo Bộ Công Thương, bối cảnh toàn cầu hóa đã dẫn đến sự hình thành các chuỗi cung ứng, trong đó có thể nhiều nước cùng tham gia sản xuất một sản phẩm. Thực tế này, đã và đang tạo ra những thay đổi trong cách ghi xuất xứ, nguồn gốc của hàng hóa.

Cùng với những cách thể hiện xuất xứ truyền thống như “Sản phẩm của…”. “Sản xuất tại…”, đã xuất hiện những cách ghi khác như “lắp ráp tại (quốc gia, vùng lãnh thổ)” hay “chế tạo bởi (tên công ty, tập đoàn)”…