Gen Z có đang bị định kiến bất công ?

Theo đó, WEF mới đây nêu vấn đề tỷ lệ lao động trẻ thất nghiệp ở một số nước như Mỹ, Ấn Độ có chiều hướng tăng. Trong khi tại châu Âu, thách thức đến từ các công việc thường ngắn hạn và mức lương không ổn định. Ngoài những yếu tố như sự phát triển của tự động hóa và trí tuệ nhân tạo (AI), các chuyên gia còn lưu ý đến những định kiến bị các nhà tuyển dụng gắn cho Gen Z, cũng như ngược lại.

Một chỉ trích, nhiều thế hệ ?

Theo tờ The Guardian, thế hệ Millennials (hay Gen Y, chỉ những người sinh khoảng năm 1981 – 1996) từng bị những người đi trước gán mác là “lười biếng, tự cao và không đáng tin cậy”. Những chỉ trích tương tự giờ đây lại được nhắm vào Gen Z.

Ông Adam Grant, nhà tâm lý học tại Trường Kinh doanh Wharton (Mỹ), nói: “Mọi thế hệ đều có xu hướng phàn nàn về thế hệ kế cận. Chúng ta thường so sánh thế hệ trẻ với bản thân hiện tại. Đó là một sai lầm”. Theo ông, dù ở thế hệ nào, người ở độ tuổi 20 sẽ mang cá tính mạnh và cái tôi cá nhân cao so với khi bước qua tuổi 40, và đây là một phần của quá trình trưởng thành. Ông Adam Grant cũng cho rằng một bộ phận người lớn so sánh điểm mạnh của họ với những điểm yếu của Gen Z, theo đó những đặc điểm tiêu cực của người trẻ được nêu ra một cách không công bằng.

Một khảo sát do tổ chức Intelligent tại Mỹ, nền tảng tư vấn hướng nghiệp cho người trẻ, thực hiện trên 1.000 lao động Gen Z toàn thời gian ở Mỹ hồi tháng 11 năm ngoái chỉ ra, có đến 80% số người cho rằng những định kiến về Gen Z đã ảnh hưởng đến công việc và các mối quan hệ ở công sở. Ngoài ra, có 48% số người cho rằng những định kiến đã cản trở cơ hội thăng tiến, với những trường hợp bị từ chối thăng chức, tăng lương.

Vào tháng 9, The Wall Street Journal đã đăng bài xã luận của bà Suzy Welch, giáo sư tại Đại học New York (Mỹ) với tựa “Gen Z có khó tuyển dụng?”. Trong bài viết, bà Welch dẫn báo cáo nêu rằng chỉ có 2% trong số khoảng 7.500 Gen Z ưu tiên những giá trị được giới tuyển dụng đánh giá cao, gồm thành tích, tinh thần học hỏi, khát khao làm việc.

Cần nhìn vào xu hướng

Ngoài tính cách chủ quan, giới quan sát cho rằng có những tác nhân bên ngoài ảnh hưởng đến lập trường của Gen Z đối với công việc, như việc lớn lên trong thời kỳ bùng nổ công nghệ và mạng xã hội, những biến động kinh tế xã hội và sự không chắc chắn.

Nhà tâm lý học Adam Grant nhận định, thị trường hiện nay gần như không còn sự tin tưởng ngầm giữa nhân viên và chủ lao động. “Đã qua rồi cái thời bạn làm việc cho một chủ lao động, gắn bó với nơi đó 35 năm, nghỉ hưu và kỳ vọng công ty sẽ hỗ trợ”, ông nói.

Gen Z được nhìn nhận là những người năng động, muốn được trả công xứng đáng với giá trị mang lại và hướng đến cân bằng giữa công việc và cuộc sống. Vấn đề cân bằng cũng là xu hướng được nhiều lao động theo đuổi hiện nay. Theo báo cáo Workmonitor 2025 của Công ty Randstad (một trong những doanh nghiệp tư vấn tuyển dụng hàng đầu thế giới có trụ sở tại Hà Lan) công bố đầu năm, trong số 26.000 lao động trên nhiều châu lục, 83% người chọn cân bằng công việc – cuộc sống là động lực làm việc chính, cao nhất và vượt qua vấn đề tiền lương (82%).

Theo ông Adam Grant, những thế hệ quản lý lớn tuổi và nhân viên trẻ đều có thể hưởng lợi từ việc bỏ định kiến và học hỏi lẫn nhau. “Các thế hệ lớn tuổi có rất nhiều kiến thức và kinh nghiệm để chia sẻ. Các thế hệ trẻ hơn lại mang đến những góc nhìn mới mẻ”, ông nói.