Ghé Lô Lô Chải, sống chậm giữa núi rừng cực Bắc

Nếu ai đó hỏi tôi về một điểm đến yêu thích ở miền Bắc, câu trả lời sẽ là Tuyên Quang – vùng đất chỗ nào cũng đẹp, từ những con đèo quanh co qua Quản Bạ, Yên Minh, Đồng Văn, Mèo Vạc, đến các làng nhỏ thấp thoáng dưới thung lũng. Và có một cái tên tôi luôn nhắc đến, như một gợi ý không thể bỏ qua – làng Lô Lô Chải, nằm ngay dưới chân cột cờ Lũng Cú thiêng liêng.

Lô Lô Chải là ngôi làng cổ của đồng bào Lô Lô Đen, nép mình bên những sườn núi đá tai mèo. Ngôi làng ấy hiện ra mộc mạc, giản dị như bước ra từ một câu chuyện cổ tích nơi biên viễn. Tôi đến Lô Lô Chải lần đầu cách đây hai năm, khi chỉ có vài hộ dân làm homestay. Năm nay trở lại, làng đã khác xưa với nhiều homestay khang trang hơn, có thêm quán cà phê, dịch vụ ăn uống. Thế nhưng, sự đổi thay ấy không làm làng trở nên xô bồ. Trái lại, Lô Lô Chải vẫn giữ được vẻ nguyên sơ, đồng nhất trong cách làm du lịch: giản dị, hài hòa với cảnh quan.

Đặc biệt, khoảng sân rộng nhà trưởng thôn Sìn Dỉ Gai đã trở thành “trái tim” của ngôi làng. Buổi tối, nơi đây rộn ràng tiếng khèn, tiếng trống, những điệu múa truyền thống bên ngọn lửa hồng, gắn kết người dân với du khách trong bầu không khí chân tình, ấm áp.

Ông Sìn Dỉ Gai – trưởng thôn, cũng chính là người tiên phong dẫn dắt bà con làm du lịch. Gần 15 năm trước, khi kinh tế còn khó khăn, ông đã mạnh dạn thử nghiệm mô hình homestay, mở ra một hướng đi mới. Giờ đây, thành quả ấy khiến ông và bà con tự hào. Từ chỗ hơn 70 hộ nghèo trong tổng số 105 hộ, nay cả làng có 120 hộ mà chỉ còn 4 hộ nghèo, 4 hộ cận nghèo.

Ông Gai chia sẻ: “Tinh thần đoàn kết là quan trọng nhất. Chúng tôi thường xuyên tập huấn, nhắc nhở nhau cách đón tiếp, phục vụ khách. Có hộ chuyên nuôi gà, hộ chuyên trồng rau, hộ nấu rượu… để cả làng cùng hưởng lợi. Khách ngủ ở nhà này nhưng muốn ăn tối ở nhà khác cũng thoải mái, không ai ganh tị. Quan trọng là giữ được bản sắc và sự hiếu khách”.

Không chỉ chính quyền, mà còn nhiều kiến trúc sư, nghệ sĩ đã đến, hướng dẫn bà con cách giữ hồn kiến trúc nhà trình tường, cách bài trí hài hòa với xu hướng nhưng vẫn đậm bản sắc. Chính sự đồng lòng ấy đã thổi hồn vào Lô Lô Chải hôm nay – một điểm sáng của du lịch cộng đồng ở vùng cực Bắc của Tổ quốc.

Đến Lô Lô Chải, du khách thường kết hợp tham quan cột cờ Lũng Cú, rồi thong dong trở lại làng. Không cần đi đâu xa, chỉ một vòng dạo quanh, ngồi nhâm nhi ly cà phê, ngắm kiến trúc nhà trình tường cổ kính, hay thử khoác lên mình bộ trang phục sặc sỡ của người Lô Lô, đã thấy lòng tràn đầy hứng khởi.

Khi đêm xuống, tiết trời se lạnh, mọi người quây quần bên nồi lẩu gà đen nóng hổi, rau xanh do chính bà con trồng, nhâm nhi chén rượu ngô cay nồng hoặc thử ly bia tam giác mạch lạ miệng. Tất cả tạo nên một trải nghiệm thi vị, vừa dân dã, vừa đáng nhớ.

Điều khiến tôi xúc động hơn cả là sự thân thiện, hiếu khách. Bạn có thể bước vào bất kỳ ngôi nhà nào, chụp vài bức hình, ngồi ghế nghỉ chân, mà không cần phải gọi đồ ăn hay đồ uống. Người dân coi niềm vui và sự hài lòng của du khách là tài sản quý nhất – một cách làm du lịch chuyên nghiệp, dù xuất phát từ ngôi làng xa xôi, còn nhiều thiếu thốn.

Dẫu vậy, vẫn còn đôi điều khiến tôi trăn trở. Vài nhóm du khách mang loa kéo, hát karaoke khiến không gian tĩnh lặng của làng bị xáo trộn. Hay việc sử dụng quá nhiều cốc nhựa dùng một lần cũng phần nào làm mất đi tinh thần “du lịch xanh”. Trước khi chia tay, tôi góp ý với trưởng thôn về việc dùng cốc thủy tinh, gốm sứ thay thế. Ông chăm chú lắng nghe và gật đầu – một tín hiệu khiến tôi thêm tin tưởng rằng, Lô Lô Chải sẽ phát triển bền vững, không đánh mất sự bình yên và bản sắc của mình.

Nếu có dịp ghé Lô Lô Chải vào ngày 25 tháng Bảy Âm lịch, bạn sẽ được chứng kiến Tết tháng Bảy của người Lô Lô Đen. Đây là lễ hội quan trọng nhất trong năm, khi công việc đồng áng tạm lắng, cả cộng đồng sum vầy tổ chức lễ cúng tổ tiên. Âm vang tiếng khèn, tiếng trống, điệu múa truyền thống hòa quyện cùng hương khói nghi ngút, tạo nên không khí linh thiêng và đoàn kết. Với du khách, đó là dịp hiếm hoi để được chứng kiến một nét văn hóa nguyên bản, độc đáo, giàu bản sắc của người Lô Lô nơi cực Bắc Tổ quốc.

Lô Lô Chải không chỉ là một điểm đến, mà còn là minh chứng cho sự đổi thay từ bàn tay, khối óc và tinh thần đoàn kết của cộng đồng. Nơi ấy, du khách tìm thấy vẻ đẹp mộc mạc, sự bình yên, những trải nghiệm chân thành và cả niềm tin về một hướng phát triển du lịch cộng đồng bền vững. Giữa non cao hùng vĩ và cột cờ thiêng liêng, Lô Lô Chải sáng lên như một “ngôi làng cổ tích” – nơi mà bất kỳ ai đến một lần cũng sẽ muốn quay trở lại.