Giao hàng nhanh – cuộc chơi ngày càng khốc liệt

Thông tin Công ty vận chuyển Ninja Van (Singapore) tuyên bố ngừng hoạt động từ cuối tháng 9 tại VN để lại nhiều cảm xúc cho những người quan tâm. Đối với các shipper, đó là một sự xót xa khi nhìn thấy nhiều đồng nghiệp phải tìm công việc mới. Ngay cả một số chủ shop cũng ngậm ngùi khi người giao hàng nhắn tin: “Công ty em hết tuần này đóng cửa rồi, và đây là chuyến hàng cuối cùng của em…”.

ẢNH: ĐINH ĐANG TẠO BẰNG AI

Trên thị trường giao nhận, Ninja Van không phải là doanh nghiệp chiếm thị phần lớn tại VN nhưng cũng được nhiều người biết đến. Được thành lập từ năm 2014, Ninja Van với 3 cổ đông sáng lập là Lai Chang Wen, Boxian Tan và Shaun Chong, khởi đầu chỉ bằng một chiếc xe van cũ kỹ với mục tiêu ban đầu là để phục vụ việc vận chuyển hàng hóa cho hãng thời trang mà các nhà sáng lập đang vận hành. Không lâu sau đó, Ninja Van đã phát triển vượt bậc, vươn xa ra khỏi Singapore, có mặt ở khắp khu vực Đông Nam Á và trở thành một trong những nhà vận chuyển hàng đầu trong khu vực. Kể từ khi ra mắt tại VN năm 2016, Ninja Van đã phát triển hơn 4.000 trung tâm và điểm giao nhận trên các quốc gia trong khu vực, xử lý trên 2 triệu đơn hàng mỗi ngày.

Tuy nhiên, khi phải cạnh tranh với quá nhiều đơn vị vận chuyển khác như Vietnam Post, Viettel Post, Giao hàng tiết kiệm (GHTK), Giao hàng nhanh…, Ninja Van dần trở nên yếu thế, chất lượng dịch vụ sau đó bị nhiều chủ shop than phiền thời gian giao nhận hoặc trả hàng quá lâu. Và kết cục tất yếu là thương hiệu này chính thức rời cuộc chơi.

Trước Ninja Van, một thương hiệu giao hàng trong lĩnh vực đồ ăn là Baemin cũng đã phải nói lời chia tay với thị trường VN vì cuộc cạnh tranh quá gay gắt, không thể tiếp tục bám trụ thị trường.

Ông Trần Công Hoan, Giám đốc vận hành SwiftHub, phân tích: “Giao hàng là khâu cuối cùng, là mắt xích quan trọng không thể thiếu trong chuỗi thương mại điện tử, vì vậy thu hút rất nhiều doanh nghiệp đầu tư. Cũng vì thế, sự cạnh tranh hết sức khốc liệt. Để xây dựng thương hiệu và chiếm được thị phần, những nhà đầu tư phải “đốt” rất nhiều tiền. Tuy nhiên, nếu chỉ có vốn và công nghệ thôi thì cũng chưa đủ. Chỉ những “ông lớn” gắn chặt với hệ sinh thái sàn hoặc là đối tác chiến lược, sở hữu công nghệ tối ưu cùng nguồn lực tài chính dồi dào mới đủ sức trụ lại”.

Theo ông Trần Công Hoan, các sàn thương mại điện tử hiện nay đã xây dựng những đơn vị vận chuyển do chính mình sở hữu như Shopee có hãng SPX, hoặc có liên kết chặt chẽ như TikTok với J&T Express hay Lazada với LEX… Nếu không có quan hệ đối tác chiến lược với sàn, cuộc cạnh tranh giao hàng trực tiếp sẽ khó khăn hơn rất nhiều khi mảng bán lẻ ngoại sàn sẽ phải cạnh tranh trực diện với các đơn vị nội địa như Viettel Post, GHN, GHTK, vốn đã xây dựng mạng lưới bền vững. Chưa kể các đối tác chiến lược với sàn chắc chắn cũng không bỏ qua “miếng bánh” ngoại sàn để gia tăng thị phần và doanh thu, tận dụng lợi thế lượng đơn sẵn có từ sàn.

Một chuyên gia logistics thì cho rằng: “Chính sách chuyển đổi xe xăng sang xe điện trong thời gian tới tại các đô thị lớn, trước hết là áp dụng cho các đơn vị kinh doanh dịch vụ vận tải, logistics cũng sẽ gây ra nhiều tác động đến cuộc cạnh tranh giao nhận. Những khó khăn trong việc cạnh tranh thị phần, tìm kiếm khách hàng và chính sách vĩ mô đang thay đổi là những nguyên nhân khiến những nhà vận chuyển yếu thế không thể bám trụ được và đành phải từ bỏ cuộc đua”.

Theo dự báo của nhiều chủ shop kinh doanh, trong thời gian tới có lẽ sẽ có thêm những cái tên rời khỏi cuộc chơi ở lĩnh vực giao nhận hàng hóa, nhất là những đơn vị nhượng quyền kinh doanh vốn không có nhiều tiềm lực tài chính mà chỉ dựa vào mạng lưới đại lý hợp tác.

“Ông lớn” cũng cạnh tranh khó khăn

Ngành bưu chính, chuyển phát được dự báo đạt 10 tỉ USD vào năm 2030, tốc độ tăng trưởng hằng năm đạt 20 – 30%. Mặc dù doanh thu tăng mạnh nhưng lợi nhuận từ dịch vụ bưu chính trong quý 2/2025 chỉ đạt khoảng 950 tỉ đồng, tăng 20% so với năm 2024. Đơn cử như Tổng công ty Bưu điện VN (Vietnam Post) đạt doanh thu 8.671 tỉ đồng trong quý 2/2025 nhưng lợi nhuận trước thuế chỉ đạt khoảng 281 tỉ đồng. Viettel Post có tổng doanh thu ước đạt 10.248 tỉ đồng, trong đó, doanh thu lõi (chuyển phát, kho vận, vận tải, thương mại dịch vụ) đạt 6.039 tỉ đồng; nhưng lợi nhuận trước thuế chỉ đạt 214 tỉ đồng. Đơn vị này dù đang tăng trưởng mạnh về doanh thu, nhưng rất thận trọng khi chỉ đặt mục tiêu doanh thu hợp nhất năm 2025 đạt 21.028 tỉ đồng, tăng 1% so với năm 2024; lợi nhuận sau thuế đạt 405 tỉ đồng, tăng 6%. GHTK đạt doanh thu 2.000 tỉ đồng, giảm đáng kể so với mức 3.361 tỉ đồng của cùng kỳ năm trước.

Ảnh: NJV

Sức ép cạnh tranh thị phần đã khiến các doanh nghiệp logistics phải tận dụng hết mọi cách thức, kể cả lách luật. Mới đây Ủy ban Cạnh tranh Quốc gia (UBCTQG) đã ban hành Quyết định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực cạnh tranh đối với Công ty CP Dịch vụ Giao hàng nhanh với số tiền 200 triệu đồng về hành vi đưa thông tin gây nhầm lẫn cho khách hàng về doanh nghiệp, sản phẩm, dịch vụ nhằm thu hút khách hàng của doanh nghiệp khác, vi phạm quy định tại điểm a khoản 5 điều 45 luật Cạnh tranh. Trước đó, đơn vị vận chuyển của Shopee là SPX Express cũng bị UBCTQG ban hành quyết định xử phạt với các hành vi tương tự, mức phạt 200 triệu đồng. Theo một lãnh đạo cơ quan điều tra vụ việc cạnh tranh (thuộc UBCTQG), đến nay, ủy ban đã rà soát và xử phạt về hành vi cạnh tranh không lành mạnh bị cấm theo quy định tại luật Cạnh tranh năm 2018 đối với 4 doanh nghiệp trong lĩnh vực bưu chính.

Một chuyên gia trong lĩnh vực này phân tích: Thị trường giao nhận hiện nay đang bùng nổ với nhiều doanh nghiệp tham gia với nhận định tiềm năng thị phần sẽ còn mở rộng. Cuộc cạnh tranh này mang lại lợi ích cho người tiêu dùng, người sử dụng dịch vụ, nhưng bên cạnh đó cũng cho thấy áp lực chiếm giữ thị phần buộc các doanh nghiệp phải gồng mình bằng nguồn lực tài chính, kể cả các hành vi cạnh tranh không lành mạnh. Trước đây, khi việc quảng cáo trên các nền tảng mạng xã hội còn dễ dãi, nhiều đơn vị vận chuyển đã “nổ” về số liệu thống kê, năng lực dịch vụ… với mục đích lôi kéo khách hàng. Tuy nhiên, hiện nay cơ quan quản lý đã siết chặt các hoạt động quảng cáo trên mạng, điều này bắt buộc doanh nghiệp phải nói thật, làm thật. Doanh nghiệp nào tận dụng được công nghệ, xây dựng mạng lưới rộng và điều hành mô hình hiệu quả, thời gian giao nhận nhanh chóng sẽ có thể trụ vững, nếu không sẽ bị đào thải khỏi cuộc chơi.