Kích hoạt chuỗi giá trị xanh từ nông nghiệp tuần hoàn

Nhằm làm rõ các chính sách, rào cản và cơ hội hợp tác trong lĩnh vực này, Doanh Nhân đã có cuộc trao đổi với bà Emily Thuy Nguyen – Đồng Chủ tịch Tiểu ban Doanh nghiệp Thực phẩm, Nông nghiệp và Thủy sản (FAABS), trực thuộc Hiệp hội Doanh nghiệp Châu Âu tại Việt Nam (EuroCham).

– Bà đánh giá như thế nào về tiềm năng của Việt Nam trong phát triển mô hình nông nghiệp tuần hoàn. Các chính sách hỗ trợ đang được thực thi ra sao, thưa bà?

EuroCham nhận thấy tiềm năng rất lớn của Việt Nam trong việc chuyển đổi sang mô hình nông nghiệp tuần hoàn, đặc biệt khi được hỗ trợ bởi các chính sách quan trọng như Quyết định số 300/QĐ-TTg năm 2023 về Kế hoạch hành động quốc gia chuyển đổi hệ thống thực phẩm hướng tới minh bạch, trách nhiệm và bền vững đến năm 2030; Quyết định số 208/QĐ-TTg năm 2024 về phát triển hệ sinh thái rừng đến năm 2030; cùng với Luật Bảo vệ môi trường năm 2020. Chúng tôi đánh giá cao những chính sách này vì đã thúc đẩy mô hình canh tác tái sinh, truy xuất nguồn gốc kỹ thuật số và phát triển chuỗi giá trị bền vững – đây là những yếu tố then chốt để Việt Nam hội nhập tiêu chuẩn toàn cầu và tăng sức cạnh tranh xuất khẩu.

– Tuy nhiên, điều kiện khách quan và chủ quan cũng đang tác động rất mạnh mẽ đến những nỗ lực thúc đẩy kinh tế tuần hoàn, thưa bà?

Đúng như vậy, cả yếu tố khách quan lẫn chủ quan đang ảnh hưởng mạnh mẽ đến nỗ lực thúc đẩy kinh tế tuần hoàn. Về khách quan, tác động của biến đổi khí hậu và rủi ro an ninh nguồn nước đang ngày càng nghiêm trọng: nhiệt độ tăng, xâm nhập mặn, hạn hán và thời tiết cực đoan khiến năng suất cây trồng sụt giảm, đặc biệt tại Đồng bằng sông Cửu Long và Tây Nguyên. Chăn nuôi, thủy sản cũng chịu tác động lớn. Trong khi đó, việc quản lý và bảo vệ nguồn nước – nền tảng của canh tác tái sinh và nuôi trồng tuần hoàn, vẫn chưa được quan tâm đúng mức.

Thêm vào đó, quy mô sản xuất nhỏ lẻ (hơn 80% trang trại dưới 2 ha) khiến việc cơ giới hóa, chuẩn hóa và giám sát gặp nhiều rào cản. Nhiều nông dân vẫn sống nhờ thu nhập ngoài nông nghiệp, làm suy giảm tính bền vững của sinh kế và chuỗi cung ứng. Một thách thức khác là khoảng trống về năng lực: cả nông dân lẫn doanh nghiệp nhỏ thiếu kỹ năng về canh tác bền vững, công nghệ số và tuân thủ tiêu chuẩn xuất khẩu – yếu tố then chốt nếu muốn vươn ra thị trường quốc tế.

Ở chiều ngược lại, một số điều kiện chủ quan lại đang mở ra cơ hội. Việc tham gia các hiệp định thương mại tự do như EVFTA tạo động lực chuyển đổi sản xuất theo hướng bền vững. Nông nghiệp tuần hoàn phù hợp với các yêu cầu khắt khe như Thỏa thuận Xanh EU hay Quy định chống phá rừng (EUDR), giúp Việt Nam khẳng định vai trò là đối tác cung ứng có trách nhiệm. Ngoài ra, quá trình chuyển đổi số đang tăng tốc sau đại dịch, với các công nghệ như AI, blockchain, IoT dần được ứng dụng trong nông nghiệp – góp phần nâng cao hiệu quả và năng lực truy xuất toàn chuỗi.

– Hợp tác công tư được xem là một trong những chìa khoá để mở cửa phát triển kinh tế tuần hoàn trong nông nghiệp. Các doanh nghiệp châu Âu tại Việt Nam sẽ tham gia vào quá trình này như thế nào, thưa bà?

Tôi cho rằng, để khai thác hết tiềm năng của nông nghiệp tuần hoàn, Việt Nam cần xây dựng một quan hệ đối tác sâu rộng và bền vững giữa khu vực công và khu vực tư.

Nhiều doanh nghiệp FDI đang tiên phong triển khai mô hình nông nghiệp tuần hoàn tại Việt Nam, song vẫn vấp phải loạt rào cản lớn. Trước thực tế này, EuroCham đề xuất bốn giải pháp: hoàn thiện khung pháp lý dài hạn, có ưu đãi cụ thể và tham chiếu tiêu chuẩn châu Âu; phát triển tài chính xanh và bảo lãnh tín dụng phù hợp thực tế; đầu tư hạ tầng số và dữ liệu – ứng dụng AI, phân tích dự báo, truy xuất tự động; và tăng cường đối thoại công – tư, chuyển giao công nghệ, hỗ trợ nông dân, xây dựng chuỗi thực phẩm thích ứng khí hậu, đạt tiêu chuẩn trong nước và quốc tế.

– Là một trong những khu vực đi đầu trong phát triển kinh tế tuần hoàn nông nghiệp, Eurocham sẽ tiếp tục định hướng hợp tác với Việt Nam trong chuyển giao công nghệ kỹ thuật ra sao, thưa bà?

Để thúc đẩy nông nghiệp tuần hoàn một cách thực chất, EuroCham đề xuất ba hướng hợp tác trọng tâm. Trước hết là đồng hành cùng Chính phủ xây dựng khung pháp lý có tính khả thi, bao trùm và bắt kịp xu hướng, trong đó EuroCham sẵn sàng đóng góp chuyên môn kỹ thuật trong quá trình soạn thảo chính sách. Tiếp theo là triển khai mô hình thí điểm tại các địa phương như Quảng Trị, Lâm Đồng, Đắk Lắk, Tây Ninh – nơi có thể hình thành “vùng sản xuất tuần hoàn bền vững”, ứng dụng tái sử dụng nước, công nghệ phát thải thấp và lan tỏa thực hành tốt. Cuối cùng là thúc đẩy xúc tiến thương mại xanh, thông qua hội chợ chuyên ngành, truyền thông thị trường bền vững và kết nối doanh nghiệp Việt Nam với đối tác châu Âu trên nền tảng EuroCham.

EuroCham và các thành viên Tiểu ban FAABS khẳng định cam kết đồng hành cùng Chính phủ và các địa phương trong đào tạo, chuyển giao công nghệ, đầu tư đổi mới sáng tạo và số hóa chuỗi giá trị thực phẩm. Mục tiêu là cùng xây dựng một nền nông nghiệp hiện đại, thích ứng khí hậu và đủ sức chống chịu, sẵn sàng trong tương lai.

– Trân trọng cảm ơn bà!