Kinh tế tư nhân: Động lực phát triển sau Đổi mới

Theo số liệu của Bộ Tài chính, khu vực kinh tế tư nhân Việt Nam hiện đóng góp khoảng 51% GDP, tạo việc làm cho khoảng 82,07% lực lượng lao động, đồng thời chiếm gần 98% tổng số doanh nghiệp cả nước. Những con số này không chỉ phản ánh vị trí ngày càng vững chắc, mà còn cho thấy rằng nếu khối này chậm nhịp, nền kinh tế khó có thể bứt phá.

Đáng chú ý, chỉ riêng năm 2024, Việt Nam ghi nhận con số cao kỷ lục với khoảng 233.000 doanh nghiệp thành lập mới hoặc quay trở lại hoạt động. Đến cuối năm, cả nước có trên 940.000 doanh nghiệp đang hoạt động, cùng hơn 5 triệu hộ kinh doanh. Nhờ vậy, quy mô GDP năm 2024 đạt 455 – 470 tỷ USD, đứng thứ 33 thế giới, với kim ngạch xuất nhập khẩu chạm ngưỡng 786 tỷ USD. Nguồn thu ngân sách từ khu vực ngoài quốc doanh vượt dự toán, một tín hiệu rõ ràng về sức sống và khả năng đóng góp của khu vực tư nhân.

Sức mạnh này không chỉ đến từ các con số tài chính mà còn từ tác động xã hội sâu rộng. Trong giai đoạn 2021 – 2024, khối kinh tế tư nhân tạo ra khoảng 3 triệu việc làm mới mỗi năm, đồng thời các doanh nghiệp lớn đầu tư mạnh vào đào tạo và phát triển nguồn nhân lực. Những tên tuổi như Masan, DOJI, PNJ,… không chỉ tạo việc làm, đóng hàng nghìn tỷ đồng cho ngân sách, mà còn định hình chuẩn mực về phát triển bền vững, gắn kết lợi nhuận với trách nhiệm cộng đồng. Các doanh nghiệp như VinFast cũng bắt đầu đầu tư mạnh vào nghiên cứu và phát triển (R&D), phát triển thương hiệu quốc tế và công nghệ xanh, thể hiện xu hướng vươn lên dẫn dắt chuỗi giá trị toàn cầu.

Theo Tổng Bí thư Tô Lâm, kinh tế tư nhân không chỉ giúp mở rộng sản xuất, thương mại, dịch vụ mà còn góp phần quan trọng trong việc nâng cao năng suất lao động, thúc đẩy đổi mới sáng tạo và gia tăng năng lực cạnh tranh quốc gia. Sự vươn lên mạnh mẽ của nhiều doanh nghiệp tư nhân Việt Nam không chỉ làm chủ thị trường nội địa mà còn khẳng định thương hiệu trên thị trường quốc tế. Điều này chứng tỏ rằng nếu có môi trường phát triển thuận lợi, doanh nghiệp Việt Nam hoàn toàn có thể vươn xa, cạnh tranh sòng phẳng với doanh nghiệp nước ngoài.

Tuy nhiên, đằng sau những kết quả ấn tượng này, vẫn tồn tại nhiều thách thức. Theo Tổng Bí thư Tô Lâm, phần lớn doanh nghiệp tư nhân Việt Nam hiện còn quy mô nhỏ, thiếu năng lực quản trị và tư duy kinh doanh dài hạn. Việc thiếu vắng những “đầu tàu” dẫn dắt chuỗi cung ứng và công nghiệp hỗ trợ khiến nền kinh tế khó nâng tầm trong chuỗi giá trị toàn cầu. Nếu tiếp tục tập trung vào gia công, làm thuê, khu vực tư nhân sẽ khó đạt được bước đột phá, đồng thời khó tránh được nguy cơ bị “mắc kẹt” ở mức thu nhập trung bình. Vì vậy, việc nâng cao năng lực công nghệ, phát triển thương hiệu và đổi mới sáng tạo trở thành yêu cầu cấp bách để doanh nghiệp tư nhân thực sự trở thành động lực dẫn dắt nền kinh tế.

Vấn đề đặt ra là làm sao để khối tư nhân không chỉ lớn về số lượng mà còn mạnh về chất lượng? Theo VCCI, cần xây dựng hệ sinh thái hỗ trợ tích tụ vốn, hình thành tập đoàn tư nhân đủ sức cạnh tranh quốc tế; chính sách tài chính và tín dụng nên ưu tiên cho đầu tư dài hạn, đổi mới sáng tạo; đồng thời, thủ tục hành chính phải được cải thiện thực chất để doanh nghiệp tập trung sản xuất kinh doanh.

Báo cáo của PwC 2024 chỉ ra rằng các doanh nghiệp Việt Nam đầu tư cho R&D chỉ chiếm khoảng 0,44% doanh thu, thấp hơn nhiều so với mức trung bình khu vực (2 – 3%). Điều này cho thấy dư địa cải thiện rất lớn. Việc khuyến khích doanh nghiệp đầu tư vào công nghệ xanh, năng lượng tái tạo và các mô hình kinh doanh thân thiện môi trường vừa là yêu cầu, vừa là cơ hội để kinh tế tư nhân hội nhập sâu hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu

Nhìn lại gần 40 năm Đổi mới, có thể khẳng định: Doanh nghiệp tư nhân đã, đang và sẽ tiếp tục là lực lượng trụ cột của nền kinh tế. Chìa khóa để kinh tế tư nhân thực sự dẫn dắt đất nước là hợp lực giữa chiến lược dài hạn, năng lực đổi mới sáng tạo và môi trường chính sách minh bạch,… Đó không chỉ là trách nhiệm của doanh nghiệp, mà còn là cam kết của Nhà nước đối với một tương lai kinh tế tự chủ, sáng tạo và bền vững.