Mô hình thi hành án dân sự: Đại biểu Quốc hội chỉ ra nhiều bất cập

Phòng Thi hành án dân sự không tương thích với tòa và viện kiểm sát

Thảo luận về dự thảo luật Thi hành án dân sự (sửa đổi) tại kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV, đại biểu Quốc hội cho rằng mô hình phòng thi hành án dân sự khu vực hiện có nhiều bất cập, cần sửa đổi để phù hợp với tổ chức tòa án và Viện KSND khu vực.

“Đội ngũ chấp hành viên đang gặp rất nhiều khó khăn, thường xuyên phải vật lộn với khối lượng hồ sơ và quy trình lên xuống để xin ký quyết định”, đại biểu Nguyễn Tâm Hùng (Đoàn TP.HCM) nói tại thảo luận ở tổ.

Sau khi sắp xếp lại, từ ngày 1.7, hệ thống thi hành án dân sự gồm: cục chi hành án dân sự (ở Trung ương), cơ quan thi hành án dân sự cấp tỉnh, và phòng thi hành án dân sự khu vực. Tuy nhiên, theo đại biểu, các phòng thi hành án dân sự khu vực hiện không có tư cách pháp nhân, con dấu, tài khoản, thẩm quyền ra quyết định thi hành án, gây nhiều vướng mắc trong tổ chức thực hiện phán quyết của tòa án.

ẢNH: QUỐC HỘI

Đại biểu Tâm Hùng đã chỉ ra 5 bất cập lớn của dự thảo luật Thi hành án dân sự (sửa đổi). Thứ nhất, tại điều 31 dự thảo luật quy định thẩm quyền cơ quan thi hành án dân sự tập trung ở cấp tỉnh, trong khi phòng thi hành án dân sự khu vực chỉ là đơn vị trực thuộc, không có tư cách pháp nhân.

Thứ hai, dự thảo quy định thủ trưởng cơ quan thi hành án dân sự ra quyết định thi hành án trong 5 ngày làm việc, kể từ khi nhận hồ sơ. Thế nhưng với mô hình này, hiện toàn bộ hồ sơ phải chuyển lên tỉnh ký, rồi quay lại khu vực thực hiện.

Với địa bàn rộng, có lượng án lớn, khâu ký, phát hành quyết định quá tải, dễ bị chậm trễ, đi ngược mục tiêu rút ngắn thời gian tổ chức thi hành. Nếu cơ quan khu vực có tư cách pháp nhân, thủ trưởng được ra quyết định trong phạm vi lãnh thổ, trách nhiệm cá nhân sẽ rõ ràng hơn.

Thứ ba, công tác kiểm sát và phối hợp tư pháp bị đứt mạch. Viện kiểm sát khu vực có thẩm quyền kháng nghị, kiến nghị trong địa bàn, nhưng đối tượng bị kiểm sát lại thuộc thẩm quyền quyết định của thi hành án dân sự cấp tỉnh, làm giảm tính kịp thời và hiệu quả kiểm sát tư pháp.

Thứ tư, do phòng thi hành án dân sự khu vực không có tư cách pháp nhân, con dấu, tài khoản, nên mọi giao dịch hành chính, tài chính phải ngược lên tỉnh, gây trì trệ các vụ việc cần xử lý nhanh, nhất là khi cưỡng chế. Các địa bàn xa trung tâm phải di chuyển hồ sơ, tang vật lên tỉnh, dễ phát sinh rủi ro trong bảo quản, vận chuyển.

Thứ năm, quy trình giao nhận, bảo quản tang vật, vật chứng bị kéo dài, việc niêm phong, lưu kho, đấu giá đều phải đi về giữa tỉnh và khu vực, làm tăng chi phí và mất thời gian.

Sửa luật, đừng phát sinh thêm việc cho phòng thi hành án dân sự khu vực

Cũng thảo luận tại tổ, đại biểu Nguyễn Phương Thủy, Phó chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Quốc hội nói trước khi sáp nhập, chúng ta có tổng cục thi hành án dân sự thuộc Bộ Tư pháp. Ở các tỉnh, thành phố có các cục thi hành án dân sự, và ở cấp huyện có chi cục thi hành án dân sự.

Hiện tại, tổng cục thi hành án dân sự sau khi sắp xếp chuyển thành cục thi hành án dân sự, thuộc Bộ Tư pháp. Ở địa phương không gọi là cục nhưng lại gọi là thi hành án dân sự.

“Tôi thấy khá băn khoăn về tên gọi này. Chúng ta cần phải gọi đúng tên, đúng vị trí, đúng bản chất. Ở trung ương gọi là cục thi hành án dân sự, thì tại sao ở dưới địa phương lại không gọi là chi cục thi hành án dân sự, mà lại gọi là thi hành án dân sự?”, đại biểu Phương Thủy nêu vấn đề.

ẢNH: QUỐC HỘI

Phó chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Quốc hội, đề nghị cần cân nhắc lại việc thay thế các chi cục thi hành án dân sự cấp huyện trước đây bằng phòng thi hành án dân sự khu vực. Bởi theo đại biểu Phương Thủy, phòng thi hành án dân sự không có con dấu, không được chủ động thực hiện một số những hoạt động, mà vẫn phải phụ thuộc vào cơ quan thi hành án của cấp tỉnh. Việc này sẽ ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động của các cơ quan, các tổ chức này.

“Chúng ta không sinh thêm bộ máy, chúng ta không tạo ra cấp trung gian, nhưng cũng phải có những cơ chế để anh, em được giao quyền và được chủ động triển khai công việc. Tránh vì yêu cầu về sắp xếp, nhưng cuối cùng lại thành sinh thêm thủ tục hành chính, thêm những khó khăn”, đại biểu Phương Thủy nhấn mạnh.

Đại biểu Quốc hội đề nghị sửa đổi những gì?

Phát biểu tại nghị trường, đại biểu Cao Thị Xuân, Phó chủ tịch Hội đồng Dân tộc của Quốc hội, nêu khoản 3 điều 19 của dự thảo quy định: “Cơ quan thi hành án dân sự tỉnh, thành phố có phòng thi hành án dân sự khu vực, phòng nghiệp vụ và tổ chức thi hành án và các đơn vị cấp phòng khác”.

Phó chủ tịch Hội đồng Dân tộc của Quốc hội đề nghị cân nhắc bổ sung vào khoản 3 điều 19 dự thảo theo hướng: “Phòng thi hành án dân sự khu vực được tổ chức thống nhất về số lượng, thống nhất về phạm vi thẩm quyền hoạt động, thống nhất về địa điểm đặt trụ sở và tương đồng về tên gọi với TAND khu vực, Viện KSND khu vực”.

ẢNH: QUỐC HỘI

Theo đại biểu Xuân, có như vậy mới đáp ứng được các yêu cầu tại kết luận số 162-KL/TW về “bảo đảm cơ quan thi hành án các cấp phù hợp với bộ máy của tòa án, viện kiểm sát hoạt động thật sự hiệu quả, đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ trong tình hình mới”.

Ngoài ra, đại biểu Nguyễn Tâm Hùng cũng đề nghị sửa điều 19 dự thảo, bằng cách bỏ cụm từ “phòng thi hành án dân sự khu vực”. Thay vào đó, tổ chức hệ thống 2 cấp gồm: cơ quan thi hành án dân sự cấp tỉnh và cơ quan thi hành án dân sự khu vực. Theo đó, cơ quan thi hành án dân sự khu vực là cơ quan nhà nước có tư cách pháp nhân, con dấu, tài khoản, trụ sở riêng.