Nhà thơ Tế Hanh và bài thơ ‘Vườn xưa’

Có một cuốn tiểu thuyết của nhà văn Túy Hồng, một nhà văn nổi tiếng ở Sài Gòn mà tôi được đọc, đang đọc nửa chừng cuốn sách thì tự nhiên tôi bắt gặp… Vâng, tôi đã bắt gặp một bài thơ của nhà thơ Tế Hanh, ngày ấy ông đang ở Hà Nội, bài thơ Vườn xưa được nhà văn Túy Hồng đưa nguyên bản vào cuốn tiểu thuyết của mình. Chắc chắn, chỉ vì Túy Hồng yêu thích bài thơ này, và bà không ngại đưa vào cuốn tiểu thuyết của mình, dù Tế Hanh đang ở Hà Nội, đang tham gia vào Hội Nhà văn Việt Nam. Tôi ngạc nhiên tới sửng sốt, vì hai lẽ: đây là bài thơ tôi được đọc lần đầu, và được đọc từ cuốn tiểu thuyết của một nhà văn Sài Gòn. 

Ngay từ hồi đó, nữ nhà văn Túy Hồng đã thể hiện được tinh thần “Hòa giải hòa hợp dân tộc” trong văn học khi thực hiện câu chuyện rất thú vị này. Vườn xưa là một bài thơ rất hay mang đậm cá tính sáng tạo của Tế Hanh. Các bạn để ý xem, chữ “công tác” Tế Hanh đưa vào thơ mới ngọt ngào làm sao! Mà đây là bài thơ tình, chứ không phải thơ tuyên truyền chính trị gì cả. Biết đâu, chính cái chữ “công tác” lạ lẫm với người Sài Gòn ấy đã khiến Túy Hồng thích thú, và bà chọn bài thơ này vào trong tiểu thuyết của mình. Xin giới thiệu lại với bạn đọc bài thơ Vườn xưa rất hay của Tế Hanh:

Vườn xưa

Mảnh vườn xưa cây mỗi ngày mỗi xanh,

Bà mẹ già tóc mỗi ngày mỗi bạc.

Hai ta ở hai đầu công tác,

Có bao giờ cùng trở lại vườn xưa?

Hai ta như ngày nắng tránh ngày mưa,

Như mặt trăng mặt trời cách trở,

Như sao hôm sao mai không cùng ở,

Có bao giờ cùng trở lại vườn xưa?

Hai ta như sen mùa hạ, cúc mùa thu,

Như tháng mười hồng, tháng năm nhãn;

Em theo chim em đi về tháng tám,

Anh theo chim cùng với tháng ba qua.

Một ngày xuân em trở lại nhà,

Nghe mẹ nói anh có về, anh hái ổi.

Em nhìn lên vòm cây gió thổi,

Lá như môi thầm thĩ gọi anh về.

Lần sau anh trở lại một ngày hè,

Nghe mẹ nói em có về, bên giếng giặt.

Anh nhìn giếng, giếng sâu trong vắt,

Nước như gương soi lẻ bóng hình anh…

Mảnh vườn xưa cây mỗi ngày mỗi xanh,

Bà mẹ già tóc mỗi ngày mỗi bạc.

Hai ta ở hai đầu công tác,

Có bao giờ cùng trở lại vườn xưa…

1957

Thi pháp của bài thơ này như một trò chơi đuổi bắt, giữa tác giả và vợ mình, cứ em về thì anh lại đi, còn khi em đi anh lại về, hai người không gặp nhau nhưng luôn được mảnh vườn cây trái thiên nhiên chứng kiến cho tình yêu của họ. “Hai ta ở hai đầu công tác/Có bao giờ cùng trở lại vườn xưa”, chữ “công tác” lặp lại hai lần trong bài thơ ngắn này. Thơ Tế Hanh mộc mạc mà đầy tình cảm, chan chứa xúc cảm như thế. Nên không ngạc nhiên khi thơ ông chinh phục một lượng rất lớn người đọc Việt Nam. Ông là một trong số ít nhà thơ Việt Nam được yêu thích nhất. Và trong đó, có một nhà văn Sài Gòn, nữ văn sĩ Túy Hồng.

Phần tôi, cách đây mấy năm tôi đã đề xuất với ban lãnh đạo huyện Bình Sơn và xã Bình Dương (quê Tế Hanh) nên xây dựng một khu lưu niệm nhà thơ Tế Hanh mang tên “Vườn xưa”. Khi đất đã có, tình cảm người Bình Sơn và Bình Dương thì dạt dào với nhà thơ quê hương mình, nhưng… tiền thì chưa huy động được, nên khu lưu niệm phải tạm dừng.

Bây giờ, sắp kỷ niệm 105 năm ngày sinh Tế Hanh, thì may quá, cơ hội huy động được kinh phí xây dựng khu lưu niệm “Vườn xưa” đã xuất hiện.

Hy vọng, vào tháng 6.2026, đúng vào sinh nhật Tế Hanh, khu lưu niệm này sẽ được khánh thành.

Và “Vườn xưa” mãi mãi có chỗ danh dự trong tâm hồn người Quảng Ngãi, người Việt Nam.