Những nghiên cứu đột phá vẫn chờ giải Nobel

Sau đây là 5 phát minh đột phá được giới quan sát đánh giá có khả năng đoạt giải Nobel trong năm nay, và đều là những thành tựu có thể làm thay đổi cuộc sống của hàng triệu người trên thế giới, theo Đài CNN.

Đột phá trong chữa trị béo phì

Một trong 8 người trên thế giới đang sống với chứng béo phì, con số tăng hơn gấp đôi kể từ năm 1990.

Vì thế, sự ra đời của dòng thuốc semaglutide chủ trị tiểu đường tuýp 2 và giảm cân bắt chước một hóc môn gọi là GLP-1 đã làm rung chuyển thế giới y học. Semaglutide có tác dụng giảm huyết áp cũng như giảm cảm giác thèm ăn ở người bệnh.

Giới chuyên gia đánh giá sự xuất hiện của dòng thuốc trên hứa hẹn mở ra kỷ nguyên mới cho nỗ lực điều trị chứng béo phì và những tình trạng như tiểu đường tuýp 2.

Bộ ba nhà khoa học lần lượt là Svetlana Mojsov, Joel Habener và Lotte Bjerre Knudsen, tham gia quá trình điều chế GLP-1 đã nhận được giải thưởng Nghiên cứu Y khoa Lâm sàng Lasker-DeBakey năm 2024.

Bà Mojsov, nhà hóa sinh và giáo sư nghiên cứu tại Đại học Rockefeller và tiến sĩ Habener của Trường Y – Đại học Harvard (đều thuộc Mỹ) giúp phát hiện và tổng hợp GLP-1.

Còn bà Knudsen, trưởng cố vấn khoa học ở Novo Nordisk (Đan Mạch) đóng vai trò then chốt trong việc biến chất tổng hợp GLP-1 thành một dòng dược phẩm giúp giảm cân, và hiện được hàng triệu người sử dụng.

Các nhà tiên phong trong máy tính lượng tử

Máy tính lượng tử là một lĩnh vực mới nổi và xứng đáng nhận được sự công nhận từ Giải Nobel, theo Đài CNN dẫn lời ông David Pendlebury, người đứng đầu bộ phận phân tích nghiên cứu tại Viện Thông tin Khoa học Clarivate.

Năm nay, ông Pendlebury nêu tên 2 nhà vật lý có triển vọng đạt được giải Nobel nhờ những đóng góp quan trọng trong nghiên cứu về qubit, đơn vị cơ sở của thông tin được sử dụng để mã hóa dữ liệu trong máy tính lượng tử.

Họ là giáo sư David P. DiVincenzo của Đại học RWTH Aachen (Đức), và giáo sư Daniel Loss của Đại học Basel (Thụy Sĩ).

Bên cạnh đó, một trong những nhà tiên phong khác trong lĩnh vực này là giáo sư David Deutsch của Đại học Oxford (Anh). Ông đã chia giải thưởng đột phá trong lĩnh vực vật lý cơ bản năm 2023.

Tìm hướng điều trị cho bệnh xơ nang

Bệnh xơ nang là bệnh di truyền của tuyến ngoại tiết, ảnh hưởng lên hệ hô hấp và hệ tiêu hóa. Bệnh nhân đối mặt nguy cơ tử vong nếu xảy ra biến chứng nghiêm trọng, chẳng hạn như gây thuyên tắc phổi.

Bác sĩ Michael J. Welsh của Đại học Iowa (Mỹ) đã phát hiện ra cách thức hoạt động của protein chịu trách nhiệm đằng sau bệnh xơ nang và nguy cơ có thể xảy đến cho những người mắc bệnh.

Phát hiện trên cho phép hai nhà khoa học khác tìm ra những biện pháp điều chỉnh lại protein gặp trục trặc, từ đó dẫn đến sự ra đời của một loại thuốc, biến bệnh xơ nang từ một căn bệnh chết người thành một tình trạng có thể kiểm soát được.

Họ là nhà nghiên cứu Jesús (Tito) González, trước đây làm việc cho Vertex Pharmaceuticals, và nhà sinh học tế bào Paul Negulescu của Vertex Pharmaceuticals.

Cả ba được trao giải Nghiên cứu Y học Lasker-DeBakey 2025 hồi tháng 9.

Hiểu được hệ vi sinh vật đường ruột

Cơ thể con người chứa hàng nghìn tỉ vi sinh vật, từ vi khuẩn, virus đến nấm, tập hợp thành hệ vi sinh vật con người.

Với những tiến bộ của kỹ thuật giải mã gien di truyền trong 2 thập niên qua, giới khoa học đã có thể hiểu rõ hơn về chức năng của những vi sinh vật này, cách chúng giao tiếp với nhau và tương tác với các tế bào của con người, đặc biệt là trong đường ruột.

Ông Pendlebury nhận định kiến thức về hệ vi sinh vật đường ruột hoàn toàn xứng đáng được nhận giải Nobel.

Trong đó, tiến sĩ Jeffrey Gordon, giáo sư của Đại học Washington ở St. Louis, là nhà tiên phong trong lĩnh vực này.

Vị giáo sư dẫn đầu các công trình nghiên cứu cho thấy hệ vi sinh vật đường ruột đóng vai trò quan trọng đối với sức khỏe con người, cụ thể là tình trạng suy dinh dưỡng vốn đang diễn ra cho gần 200 triệu trẻ em trên toàn cầu.

Ông cũng đang bắt tay phát triển những biện pháp can thiệp thông qua thực phẩm nhằm cải thiện sức khỏe đường ruột.

Giải mã ADN thế hệ kế tiếp

Một trong những ứng viên thường được nhắc đến cho giải Nobel là dự án lập bản đồ bộ gien người, công trình bắt đầu năm 1990 và hoàn thành năm 2003.

Công trình này đòi hỏi sự hợp tác của hàng ngàn nhà nghiên cứu đến từ Anh, Đức, Mỹ, Nhật Bản, Pháp và Trung Quốc.

Theo giới chuyên gia, dự án bản đồ bộ gien người mang đến ảnh hưởng sâu rộng cho nhiều lĩnh vực như sinh học, y học và những ngành khoa học khác. Tuy nhiên, một lý do mà dự án này có thể chưa được vinh danh tại giải Nobel là số lượng người tham gia quá lớn.

Theo di chúc của ông Alfred Nobel năm 1895, giải thưởng chỉ có thể trao cho tối đa 3 cá nhân cho mỗi hạng mục.