OCOP Ninh Bình: Cơ hội và thách thức trong thời kỳ mới

Động lực thúc đẩy

Ninh Bình là tỉnh có nhiều sản vật và nghề truyền thống đặc trưng. Chương trình OCOP đã giúp các sản phẩm này được đầu tư về mẫu mã, bao bì và quy trình sản xuất, từ đó nâng cao giá trị và sức cạnh tranh. Các sản phẩm như rượu Kim Sơn, nem chua Yên Mạc, hay các mặt hàng thủ công mỹ nghệ từ cói và bèo tây đã đạt chuẩn OCOP, được công nhận chất lượng và có chỗ đứng vững chắc trên thị trường.

Để đạt được những kết quả này, tỉnh Ninh Bình đã triển khai nhiều giải pháp đồng bộ. Tỉnh hỗ trợ các chủ thể OCOP về kỹ thuật, xây dựng thương hiệu, xúc tiến thương mại và kết nối tiêu thụ sản phẩm. Các doanh nghiệp, hợp tác xã và hộ kinh doanh được khuyến khích áp dụng công nghệ hiện đại, đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm và tuân thủ các tiêu chuẩn môi trường

Được biết, trước khi sáp nhập tỉnh Nam Định cũ có 529 sản phẩm OCOP đạt từ 3 sao trở lên. Trong đó có 1 sản phẩm 5 sao cấp quốc gia, 3 sản phẩm tiềm năng 5 sao, 65 sản phẩm 4 sao và 460 sản phẩm 3 sao. Hà Nam cũ có 157 sản phẩm OCOP đạt từ 3 sao trở lên. Ninh Bĩnh cũ có 209 sản phẩm OCOP đạt chuẩn, trong đó có 69 sản phẩm 4 sao 6 sản phẩm tiềm năng 5 sao. Sau khi sáp nhập thành tỉnh Ninh Bình mới có 895 sản phẩm. Các sản phẩm OCOP Ninh Bình thuộc đa dạng các nhóm: Thực phẩm, thảo dược, lưu niệm, nội thất, trang trí, dịch vụ du lịch nông thôn…

Trong đó, các sản phẩm được chú trọng sản xuất theo tiêu chuẩn VietGAP, hữu cơ, thủ công hoàn toàn, góp phần xây dựng chuỗi giá trị theo hướng kinh tế tuần hoàn, gắn kết giữa truyền thống và đổi mới.

Nhiều sản phẩm đã phát huy được thế mạnh, tiềm năng vùng miền, mang “câu chuyện riêng” về văn hóa đặc trưng, nghề truyền thống, gây dựng thương hiệu gắn liền với địa danh như: Gốm Gia Thủy; mắm tép Gia Viễn; nem chua Yên Mạc; cói Kim Sơn; rau Khánh Thành; Gạo sạch Toản Xuân và Gạo Sinh thái Ruộng rươi; Nghêu thịt hộp Lenger; Nước mắm Cường Là, Mắm tôm Ngọc Lâm…Đặc biệt, nguồn nguyên liệu đều được tận dụng, sẵn có tại địa phương, tạo nên những sản phẩm OCOP là đặc sản, mang vai trò là “đại sứ” chuyển tải những câu chuyện sản xuất, chuyện khởi nghiệp ý nghĩa.

Với khát vọng khởi nghiệp từ nguồn nông sản dồi dào của quê hương, tạo việc làm cho người dân, chị Nguyễn Thị Lành, Giám đốc Công ty TNHH Bảo Sơn Foods có 5 năm phát triển sản phẩm nông sản nhiều ấn tượng.

Từ sản phẩm ban đầu là trà túi lọc, Công ty hiện sản xuất 12 sản phẩm nông sản đặc trưng của vùng đất Kim Sơn như: mật ong sú vẹt, rượu, mắm cáy sông Đáy… trong đó có 5 sản phẩm đã được chứng nhận OCOP, 100% nguồn nguyên liệu được thu mua từ người dân và các Hợp tác xã (HTX) trên địa bàn tỉnh.

Chị Lành cho biết: Để phục vụ sản xuất và hỗ trợ nông dân bao tiêu nông sản, Công ty ký hợp đồng với khoảng 10 HTX nông nghiệp trong tỉnh. Trung bình tiêu thụ khoảng 100 tấn nông sản tươi mỗi năm cho thành viên HTX.

Trong quá trình xây dựng các sản phẩm OCOP, người dân cũng dần thay đổi tư duy sản xuất kinh doanh từ thụ động, ỷ lại chuyển sang năng động, sáng tạo, tạo nên những thay đổi lớn về mặt thương mại. Bán hàng trực tuyến ngày càng phổ biến, sản phẩm OCOP được phân phối ổn định trong các hệ thống cửa hàng lớn và có sự hoàn thiện, nâng cấp rõ rệt về bao bì, mẫu mã.

Chị Phạm Thị Hòa, Giám đốc HTX Yến sào Huân Hòa cho biết: Trước đây, cơ sở chỉ kinh doanh nhỏ lẻ, chủ yếu bán yến thô, chưa có thương hiệu, tem nhãn hay máy móc để phục vụ việc tinh chế yến nên giá bán thấp, khách hàng khá e dè khi quyết định sử dụng.

Sau khi tham gia chương trình OCOP, được địa phương tạo điều kiện tham gia xúc tiến thương mại, tư vấn bài bản từ quy trình sản xuất cho tới thiết kế mẫu mã, bao bì và cả định hướng kinh doanh, từ đó hàng hóa bán chạy hơn, cơ sở tạo việc làm cho hơn 10 lao động địa phương.

Thành công trong việc gây dựng thương hiệu, uy tín sản phẩm, kéo theo sản lượng, doanh thu tăng đáng kể, chương trình OCOP đã góp phần tạo việc làm, tăng thu nhập để người dân ổn định cuộc sống và chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông thôn.

Duy trì và nâng chất sản phẩm OCOP

Ông Nguyễn Văn Việt – Chủ doanh nghiệp có sản phẩm OCOP về Nem chua cho biết: Dựa trên điều kiện tự nhiên thuận lợi và lực lượng lao động dồi dào, Ninh Bình được xác định có tiềm năng lớn để phát triển đa dạng sản phẩm nông nghiệp, làng nghề theo Chương trình mỗi xã một sản phẩm (OCOP). Nhất là kết hợp với du lịch, đưa sản phẩm OCOP làm quà biếu tặng và phục vụ dịch vụ du lịch của tỉnh.

Theo ông Việt, hàng năm, tỉnh Ninh Bình đón hàng triệu lượt du khách. Vì thế, doanh nghiệp có sản phẩm OCOP hướng tới khách du lịch, đưa sản phẩm OCOP trở thành sản phẩm phục vụ du lịch là một trong những chủ trương mà doanh nghiệp hướng tới để phát triển. Tuy nhiên, sản phẩm OCOP địa phương cũng đang đứng trước nhiều thách thức, trong đó khó khăn nhất là vấn đề tiếp cận thị trường cho sản phẩm.

Mới đây, để thúc đẩy đầu ra cho sản phẩm OCOP, Trung tâm Khuyến nông và Xúc tiến thương mại (Sở Nông nghiệp và Môi trường) tổ chức hội nghị kết nối cung cầu, tiêu thụ nông sản, sản phẩm OCOP và đối thoại doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh.

Theo đại diện Trung tâm Khuyến nông và Xúc tiến thương mại: Việc tổ chức hội nghị kết nối cung cầu, tiêu thụ nông sản, sản phẩm OCOP là dịp giúp các doanh nghiệp, HTX, cơ sở sản xuất tăng cường quảng bá hình ảnh, tiềm năng, thế mạnh về sản phẩm nông sản, sản phẩm OCOP, sản phẩm đặc trưng của tỉnh, nhằm kết nối với các nhà phân phối, doanh nghiệp, trung tâm thương mại, siêu thị, sàn thương mại điện tử.

Đồng thời cũng là dịp để giao lưu, trao đổi, gặp gỡ, nhằm đẩy mạnh kết nối cung cầu hàng hóa, mở rộng thị trường tiêu thụ sản phẩm nông sản.

Theo Sở Nông nghiệp và Môi trường, Chương trình OCOP hướng tới tạo ra các sản phẩm OCOP chất lượng tốt, mẫu mã đẹp, an toàn thực phẩm, khai thác và phát huy những giá trị văn hóa, giá trị truyền thống của địa phương. Vì thế, các sản phẩm phải được sản xuất theo quy trình, tiêu chuẩn kỹ thuật khắt khe, để đáp ứng được mọi thị trường tiêu thụ.

Tuy nhiên, việc quảng bá, xúc tiến thương mại sản phẩm OCOP vừa là thuận lợi nhưng cũng đặt ra không ít khó khăn đối với các chủ thể, các tổ chức kinh tế nông thôn là các doanh nghiệp nhỏ, hợp tác xã, hộ gia đình.

Các chủ thể tham gia Chương trình OCOP đa số có quy mô sản xuất nhỏ nên gặp khó khăn về vùng nguyên liệu, chưa đa dạng về chủng loại, khả năng mở rộng quy mô còn khó khăn, nguồn nhân lực ít am hiểu công nghệ, khó đáp ứng các đơn hàng lớn và liên tục…

Để tiếp tục phát huy hiệu quả chương trình OCOP và khắc phục những hạn chế, năm 2025 và những năm tiếp theo, cơ quan chuyên môn sẽ tập trung vào các chính sách, giải pháp hỗ trợ để thúc đẩy các chủ thể phát triển sản phẩm, nâng cao chất lượng sản phẩm và năng lực sản xuất, từng bước tiếp cận thị trường gắn với chuỗi giá trị, hướng đến xây dựng sản phẩm OCOP đặc sắc, gia tăng giá trị và bền vững trong phát triển kinh tế nông thôn.

Chương trình OCOP đã và đang góp phần quan trọng vào quá trình xây dựng nông thôn mới ở Ninh Bình, giúp diện mạo nông thôn thay đổi rõ rệt, đời sống người dân được cải thiện. Đây là hướng đi đúng đắn để Ninh Bình khai thác tối đa tiềm năng, xây dựng nền nông nghiệp thông minh và bền vững trong tương lai.