Quảng Trị: chạy nước rút gỡ “thẻ vàng” IUU

Sau gần 8 năm thủy sản Việt Nam bị Ủy ban châu Âu (EC) đưa ra cảnh báo không tuân thủ đầy đủ quy định chống lại hoạt động đánh bắt hải sản bất hợp pháp, không được báo cáo và không theo quy định, thường hay gọi là “thẻ vàng” IUU. Công cuộc minh bạch hóa ngành kinh tế này không khác gì cuộc chiến cam go.

Tại tỉnh Quảng Trị, tổng số tàu cá có chiều dài từ 6m trở lên tính đến ngày 06/10/2025 là 4.664 chiếc. Về cơ bản tàu cá đã được trang bị chuẩn hóa theo tiêu chuẩn kỹ thuật bắt buộc: giấy phép khai thác, đánh dấu tàu cá, cập nhật cơ sở dữ liệu VnFishbase, thiết bị giám sát hành trình,…

Để gỡ “thẻ vàng” toàn bộ hệ thống chính trị tại tỉnh Quảng Trị đã vào cuộc với rất nhiều chương trình, kế hoạch công tác, văn bản chỉ đạo đôn đốc các cấp, các ngành. Riêng UBND tỉnh đã ban hành 07 văn bản quy phạm pháp luật, 04 Chỉ thị, 32 kế hoạch, 150 văn bản chỉ đạo, 27 Quyết định hành chính.

Theo Sở Nông nghiệp và Môi trường, hàng tuần Sở đã cung cấp danh sách 203 tàu cá không đủ điều kiện hoạt động để UBND các xã, phường và đặc khu Cồn Cỏ, các đơn vị liên quan trực thuộc Sở theo dõi và có giải pháp quản lý chặt chẽ.

Hàng tuần lập danh sách tàu cá không đủ điều kiện và tàu cá có nguy cơ cao vi phạm khai thác IUU gửi các cơ quan như: Cục Thủy sản và Kiểm ngư, Ban Chỉ huy Bộ đội Biên phòng, UBND cấp xã ven biển, các cảng cá và các đơn vị của tỉnh bạn để theo dõi, quản lý.

UBND cấp xã đã tổ chức làm việc với các chủ tàu này, yêu cầu các chủ tàu ký cam kết neo đậu không đưa tàu cá đi khai thác, không để ngư lưới cụ và trang thiết bị khai thác trên tàu, chụp ảnh vị trí neo đậu, cử cán bộ theo dõi, giám sát vị trí neo đậu của tàu cá.

Tại các cảng cá chỉ định, các Ban quản lý cảng cá Cửa Việt, Cửa Tùng tổ chức kiểm tra, kiểm soát tàu cá ra vào cảng đúng theo quy định. Trong 9 tháng đầu năm 2025, đã chứng thực 7.081 lượt tàu cá rời cảng và 7.403 lượt tàu cá cập cảng. Trước khi chứng thực Sổ danh bạ thuyền viên, Ban quản lý cảng cá kiểm tra thiết bị VMS đảm bảo hoạt động liên tục 24/24 giờ trước khi rời và cập cảng.

Ông Lê Văn Thông, Chủ tịch UBND xã Cửa Việt (Quảng Trị) cho biết: “chính quyền cơ sở tăng cường kiểm tra, kiểm soát phương tiện thường xuyên; đồng thời cắt cử cán bộ đến tận nhà vận động, tuyên truyền ngư dân tuân thủ quy định khai thác thủy sản; tổ chức ký cam kết với các chủ tàu”.

Mặc dù EC đã 4 lần thanh tra, nhưng kết quả cuối cùng vẫn chưa đạt được. Vậy, cuối cùng nguyên nhân tồn tại ở khâu quản lý, chế tài xử phạt hay ý thức tự giác chấp hành của ngư dân?

Thông tin từ Chi cục Thủy sản và Kiểm ngư Quảng Trị: Từ sau đợt thanh tra lần thứ 4 đến nay (từ ngày 01/01/2024 đến ngày 07/10/2025), tình trạng tàu cá có chiều dài từ 15 mét trở lên mất kết nối VMS, vượt ranh giới, vi phạm vùng biển nước ngoài bị bắt giữ – vẫn còn diễn ra.

Qua theo dõi trên hệ thống giám sát hành trình 30 lượt/30 tàu vượt ranh giới qua vùng biển được phép khai thác, qua xác minh, có 18 lượt/18 tàu cá vi phạm vượt qua vùng biển được phép khai thác mà không có văn bản chấp thuận, 04 lượt/04 tàu cá vượt qua ranh giới dưới 500m, 07 lượt/07 tàu cá vi phạm trước Nghị định 38 có hiệu lực và 01 lượt/01 tàu cá đang xác minh. Mất kết nối trên 10 ngày trên biển là 605 lượt tàu/556 tàu cá; mất kết nối từ 06 giờ đến dưới 10 ngày là 5.817 lượt tàu/ 703 tàu cá.

Trong năm 2025, phát hiện 07 trường hợp tàu cá vô hiệu hóa thiết bị giám sát hành trình tàu cá khi đang hoạt động; 02 tàu cá tàng trữ hoặc lưu giữ mỗi thiết bị giám sát hành trình của tàu cá khác khi tàu cá đó hoạt động trên biển và 01 tàu cá gửi thiết bị giám sát hành trình của tàu cá khi tàu cá đó hoạt động trên biển.

Ông Trần Xuân Tiến, Chi cục trưởng Chi cục Thủy sản và Kiểm ngư Quảng Trị cho biết: “Hiện một số đơn vị, địa phương triển khai chưa quyết liệt công tác chống khai thác IUU, chưa giải quyết dứt điểm tàu cá hết hạn đăng kiểm, hết hạn giấy phép khai thác thủy sản và giấy chứng nhận đủ điều kiện an toàn thực phẩm”.

Chủ tịch UBND xã Cửa Việt băn khoăn, mặc dù công tác kiểm soát trên bờ rất chặt chẽ, nhưng sự việc xảy ra trên biển rất khó nắm bắt; đồng thời ý thức của một bộ phận ngư dân chưa cao, họ thấy cái lợi trước mắt mà không nhìn được sự phát triển bền vững.

Tại cuộc họp chống khai thác IUU kết nối trực tuyến với 21 tỉnh, thành phố ven biển, chiều 14/10, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà nhấn mạnh: “phải nâng mức xử phạt lên mức cao nhất, áp dụng biện pháp mạnh với tàu vi phạm chủ quyền hoặc tái phạm, phải tịch thu phương tiện, không thể khoan dung với những người cố tình vi phạm”.