Thăm đàn tế trời đất – nơi trời trao ‘xã tắc’ cho nhà Tây Sơn

Nằm trên đỉnh Ấn Sơn, đàn tế trời đất uy nghi, sừng sững giữa không gian linh thiêng của nơi giao thoa đất – trời. Đây là nơi người dân lập đàn tế để tưởng niệm và tri ân trời đất đã “trao nghiệp lớn” cho Tây Sơn tam kiệt, mở đầu một triều đại rực rỡ trong lịch sử dân tộc.

Nơi trời trao ấn báu

Ấn Sơn là ngọn núi thấp, tọa lạc bên hữu ngạn sông Kôn, thuộc xã Bình Phú, tỉnh Gia Lai (trước đây thuộc H.Tây Sơn, tỉnh Bình Định). Ngọn núi được bao bọc bởi dãy Hoành Sơn trùng điệp với những cái tên mang đậm tính biểu tượng như Bút Sơn (hòn Trưng), Hợi Sơn (hòn Dũng), Kiếm Sơn (hòn Lãnh), Cổ Sơn (hòn Trống), Chung Sơn (hòn Chuông)…

Theo Bảo tàng Quang Trung, nếu như ở tả ngạn sông Kôn có Bút Sơn, nơi Nguyễn Nhạc được Ngọc Hoàng thượng đế phong vương thì bên hữu ngạn, chính tại Ấn Sơn, ông lại được ban ấn lệnh khắc 4 chữ Hán “sơn hà xã tắc”.

Tương truyền, một lần, nhà Nguyễn Nhạc có giỗ, trong đêm, trên hòn Trưng vang tiếng chiêng trống cùng ánh lửa lập lòe. Nguyễn Nhạc cùng vài người lên núi xem sự lạ.

Giữa ánh lửa lập lòe, một vị tiên ông xuất hiện, trao chiếu “Ngọc Hoàng sắc mệnh Nguyễn Nhạc làm vua”. Từ đó, tiếng đồn lan xa, uy thế Nguyễn Nhạc được tôn như người được trao thiên mệnh.

Một lần khác, trên đường từ An Khê về nhà ở ấp Kiên Thành, ngựa của Nguyễn Nhạc bỗng lồng lên, chạy thẳng về phía đông nam rồi dừng bên Gò Sặc. Ông ngã ngựa, đau chân phải hồi lâu mới đứng dậy được.

Khi chuẩn bị lên ngựa trở về, Nguyễn Nhạc chợt thấy chuôi kiếm găm trên vách đá ở sườn núi. Ông bèn sai người lên lấy, thì ra là một thanh kiếm cổ. Lưỡi gươm sáng như nước, ai nấy đều mừng và cho là của trời ban.

Nghĩ trời ban gươm báu tất sẽ ban ấn tín, đoạn Nguyễn Nhạc cho tổ chức ngay lễ cầu đảo tại chân núi Hoành Sơn. Đêm thứ 3 hành lễ, bỗng có luồng sáng rực như vòi lửa bay ngang bầu trời rồi rơi xuống hòn Giải. Một tiếng nổ lớn vang dội, chấn động cả vùng.

Sáng ra, dân chúng tìm đến nơi thì phát hiện kẽ đá lộ ra một quả ấn vuông khắc bốn chữ “sơn hà xã tắc”. Từ đó, hòn Giải được gọi là hòn Ấn hay Ấn Sơn.

Uy nghi đàn tế trời đất

Với ý nghĩa lịch sử thiêng liêng đó, năm 2011, chính quyền địa phương đã xây dựng đàn tế trời đất trên khu vực núi Ấn. Công trình hoàn thành năm 2012 và được xếp hạng di tích lịch sử cấp tỉnh vào năm 2017. Đây không chỉ là nơi tưởng niệm mà còn là lời cảm tạ, tri ân của nhân dân đối với trời đất khi đã giao nghiệp lớn cho Tây Sơn tam kiệt.

Quần thể di tích trải rộng hơn 28 ha, gồm 3 khu vực chính gồm Đài Kính Thiên, Đền Ấn – Tháp Thông Linh và khu nhà làm việc. Tất cả được sắp xếp cân xứng trên trục thần đạo bắc – nam.

Từ chân núi, con đường đá dài hàng trăm bậc dẫn du khách dần bước vào không gian huyền thoại. Giữa lưng chừng, Đền Ấn hiện ra giữa rừng cây xanh thẫm, nơi tái hiện câu chuyện trời ban ấn báu cho Nguyễn Nhạc.

Trước cổng đền, hai bên lối vào có voi đá, ngựa đá, tượng quan văn, quan võ, biểu trưng cho những lực lượng từng góp phần vào sự nghiệp Tây Sơn. Trong đền có 3 gian, gian tiền tế thờ các tướng lĩnh và nghĩa binh, phương đình đặt án đá khắc bản sao ấn “sơn hà xã tắc”, hậu cung thờ 3 anh em Nguyễn Nhạc, Nguyễn Huệ, Nguyễn Lữ.

Đối diện bên phải con đường là Tháp Thông Linh. Tháp có hình vuông, cao 7 tầng tượng trưng cho sự giao cảm giữa người và trời, giữa quá khứ và hiện tại.

Cao nhất là đàn tế trời, được thiết kế theo triết lý “tam tài”: thiên, địa, nhân. Trong đó, tầng thấp nhất tượng trưng cho người có 4 cổng mở về 4 hướng. Cổng chính phía nam là Bảo Sơn Thiên Ấn, cổng phía bắc là Bình Định môn, Thiên Ứng môn nằm về phía tây và Khải Đức môn đặt ở hướng đông. Đàn có hình vuông, mỗi cạnh 90 m.

Tiếp đến là phương đàn tượng trưng cho đất. Đàn có hình vuông, mỗi cạnh dài 54 m với lan can đá vàng và đôi rồng đá chầu vào cửa chính. 

Tầng trên cùng là viên đàn có hình tròn, đường kính 27 m tượng trưng cho trời. Đàn có 9 bậc đá đỏ chia thành 3 cấp. Trên đỉnh đặt 12 trụ đá tượng trưng cho 12 múi giờ, đầu trụ khắc hình kỳ lân, giữa đàn là hương án đá thờ trời đất.

Ấn Sơn không chỉ là điểm đến văn hóa tâm linh, mà còn là biểu tượng cho khát vọng độc lập, tinh thần quật cường của dân tộc Việt.

Theo ông Nguyễn Văn Tân, Phó Giám đốc phụ trách Bảo tàng Quang Trung, Đài Kính Thiên hay đàn tế trời đất nằm trên đỉnh Ấn Sơn, tạo ra một không gian đất trời rộng lớn kết hợp với các công trình tâm linh uy nghiêm. Đàn tế trời mang ý nghĩa quan trọng trong việc cầu mong quốc thái dân an, thiên hạ thái bình. Hằng năm có khoảng 28.000 – 30.000 lượt người đến đây tham quan, du lịch.