Xanh lại suối làng

Trong ký ức của ông Đặng Đình Đạt và hàng trăm người dân ở thôn Vạt Chanh, xã Sơn Thủy, Tuyên Quang, hình ảnh dòng suối Cầu Khum trong mát vẫn vẹn nguyên. 

Ông Đạt kể, ngày trước, suối trong lành đến mức đứng trên bờ có thể nhìn đàn cá tung tăng bơi lội, thấy cả rêu phong dưới đáy. Suối là nơi bà con lấy nước về ăn uống, sinh hoạt hay phục vụ tưới tiêu. Những đứa trẻ lớn lên từ suối đều cảm nhận sự mát mẻ, trong lành từ suối Cầu Khum. 

Ngày ấy, người dân còn sáng tạo ra những chiếc cọn nước khổng lồ và đặt ngay cạnh suối để đưa nước về ruộng, tận dụng lực chảy của nước suối để làm những chòi giã gạo ngay ven suối.

ẢNH: ĐỖ TÚ

Theo thời gian, dòng suối Cầu Khum bây giờ chỉ còn trong câu hát hoài niệm. Sự trong lành dần mất đi, thay vào đó là những dòng suối chứa đầy chất thải, nước chuyển màu đen, hôi thối. 

Ông Hoàng Ngọc Hải, Bí thư Chi bộ thôn Vạt Chanh, cho biết suối Cầu Khum bắt nguồn từ Tam Đảo (Phú Thọ) đi qua thôn Kế Tân, Ninh Tân rồi đến Vạt Chanh và chảy ra sông Đáy. Tình trạng ô nhiễm suối này bắt nguồn từ ý thức của một số hộ chăn nuôi xả thải trực tiếp ra suối. 

Cùng đó là rác sinh hoạt từ các nơi đổ về và do Vạt Chanh là đoạn cuối dòng chảy nên tình trạng ô nhiễm rất nặng. Mặc dù các thôn trên địa bàn xã đã thành lập các tổ tự quản bảo vệ môi trường, nhưng các tổ này chỉ mới dừng lại ở việc quét dọn, vệ sinh đường làng ngõ xóm, nhà văn hóa…, chứ việc ra quân dọn dẹp vệ sinh khu vực suối hầu như chưa mấy khi thực hiện.

Không chỉ riêng Vạt Chanh, tình trạng ô nhiễm suối đã trở thành nỗi ám ảnh chung của nhiều địa phương. 

Tại thôn Chắng Hạ, xã Hòa An, đoạn suối chảy qua khu vực giáp ranh với thôn Tông Muông, Liên Kết cũng đang trong tình trạng “nghẹt thở” bởi rác thải ứ đọng thành từng đống, cây cối hai bên bờ mọc um tùm, khiến ô nhiễm thêm trầm trọng. Hay con suối thuộc cầu 31, QL2, đoạn qua xã Thái Sơn (Hàm Yên), rác thải vứt bừa bãi, gây nên sự suy kiệt nghiêm trọng của các loài thủy sản, phá vỡ cân bằng sinh thái.

Xanh lại suối làng

Trước thực trạng đáng báo động, không ít giải pháp đã được triển khai đồng bộ, mạnh mẽ nhằm hồi sinh những dòng suối. Trong đó, phải kể đến tinh thần tiên phong của tuổi trẻ Tuyên Quang.

ẢNH: ĐỖ TÚ

Vào ngày Chủ nhật xanh, tại đoạn suối Nà Lòa, thôn Nà Lòa, xã Lâm Bình, các đoàn viên, thanh niên lại có mặt để dọn rác. Trong một buổi sáng, hơn 70 đoàn viên thanh niên và tình nguyện viên đã cùng thu gom hơn 1 tấn rác thải lòng suối và ven các suối.

Anh Nguyễn Ngọc Tú, Bí thư Đoàn xã Lâm Bình, cho biết chương trình đã thu hút đông đảo lực lượng đoàn viên, thanh niên tham gia. Cùng với hoạt động ra quân, các bạn đoàn viên còn chủ động đẩy mạnh tuyên truyền, nâng cao tinh thần bảo vệ môi trường của mỗi người dân, vận động nhân dân giữ gìn cảnh quan môi trường sau khi các kênh, mương, suối đã được dọn dẹp, vứt rác đúng nơi quy định, không để ô nhiễm, ứ đọng rác thải trở lại.

Có mặt ở đó, mới thấy sức trẻ và nhiệt huyết căng tràn. Nhiều người dân xung quanh suối cũng xắn tay áo chung tay góp sức. Ông Trương Tài Tình, thôn Nà Lòa, chia sẻ: “Không dám nghĩ tới việc những con suối sẽ sạch đẹp chỉ trong một hay vài buổi, chúng tôi chỉ mong muốn thông qua hành động của mình có thể lan truyền những thông điệp tốt đẹp về bảo vệ môi trường và ý thức giữ gìn vệ sinh của mọi người”.

ẢNH: ĐỖ TÚ

Để suối nguồn chảy mãi, xã Sơn Thủy tích cực vào cuộc triển khai đồng bộ nhiều giải pháp. Theo ông Đỗ Quang Minh, Bí thư Đảng ủy xã Sơn Thủy, hiện 90% hộ chăn nuôi trên địa xã đã có hố biogas, xử lý chất thải theo đúng quy định. 80% các hộ dân đã xây dựng hố rác gia đình, chủ động thu gom rác thải sinh hoạt mỗi ngày và phân loại rác ngay tại nhà. 

Tại các thôn trên địa bàn xã đều có 2 – 3 thùng rác đặt ở những nơi trung tâm, có tổ tự quản thu gom và xử lý theo quy định. Cùng đó, xã thường xuyên tuyên truyền vận động người dân nâng cao ý thức bảo vệ môi trường; tổ chức đợt ra quân thu gom rác thải tại các dòng suối. Từ những giải pháp này, xã đã cơ bản giải quyết được vấn đề ô nhiễm môi trường trên địa bàn xã nói chung và trên dòng suối nói riêng.

Để những dòng suối không chỉ sạch đẹp trong một vài chiến dịch, mà mãi mãi giữ được vẻ xanh trong, Tuyên Quang đã triển khai nhiều giải pháp mang tính chiến lược. Phong trào “Tuyên Quang chung tay xử lý rác thải và chống rác thải nhựa” với những hoạt động thiết thực như dọn dẹp vệ sinh, làm sạch lòng suối, tuyên truyền nâng cao ý thức người dân đã trở thành một nét đẹp trong đời sống cộng đồng. Một số địa phương còn lắp đặt camera an ninh để giám sát, kịp thời xử phạt các trường hợp đổ rác bừa bãi.

Theo lãnh đạo Sở Nông nghiệp và Môi trường, các dòng suối trên địa bàn tỉnh có đóng góp rất lớn, cung cấp nguồn tài nguyên nước mặt cho nhiều địa phương. Nâng cao ý thức cho người dân trong việc bảo vệ, giữ gìn dòng chảy, từ năm 2019 đến 2025, Sở đã thực hiện đề án truyền thông nâng cao nhận thức cộng đồng về tài nguyên nước. Công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật về tài nguyên nước được tổ chức triển khai thực hiện thường xuyên, sâu rộng. 

Không chỉ thế, về lâu dài, phải nghiêm túc thực hiện các chế tài liên quan về xử lý xả thải; hỗ trợ các cơ sở sản xuất kinh doanh trên địa bàn đổi mới công nghệ, dây chuyền sản xuất, xử lý triệt để chất thải, nước thải từ quá trình sản xuất trước khi xả ra môi trường, để đảm bảo chất lượng cho các dòng chảy này.