Những ‘cú sốc tiền tỉ’ diễn ra trong thời gian qua khiến nhiều người đặt câu hỏi làm sao để có một môi trường đầu tư minh bạch và an toàn, hỗ trợ tốt nhất cho phụ huynh, học sinh cũng như những nhà đầu tư giáo dục.
Chủ trương xã hội hóa giáo dục của Đảng và Nhà nước là một định hướng chiến lược đúng đắn và cần thiết trong bối cảnh đất nước đang phát triển và hội nhập quốc tế. Việc khuyến khích sự tham gia của khu vực tư nhân vào giáo dục đã mở ra một bức tranh đa dạng, linh hoạt và chất lượng hơn cho hệ thống giáo dục. Các trường tư thục từ mầm non đến đại học đã và đang đóng góp đáng kể vào việc nâng cao chất lượng dạy và học, tạo thêm cơ hội tiếp cận giáo dục tiên tiến cho học sinh, sinh viên, đồng thời giảm áp lực lên ngân sách.
Tình trạng thiếu minh bạch và các vụ bê bối trong lĩnh vực giáo dục tư nhân trong thời gian qua nếu không được khắc phục kịp thời sẽ dẫn đến những hệ lụy nghiêm trọng
ẢNH: B.T – H.D
Những vụ việc tiêu cực gần đây, dù gây tổn hại lớn về tài chính và niềm tin, nhưng không làm giảm tính đúng đắn của chủ trương xã hội hóa giáo dục. Những “cú sốc tiền tỉ” này là những vết đen cần được xử lý, nhưng không thể phủ nhận vai trò tích cực của hàng ngàn cơ sở giáo dục tư nhân đang hoạt động hiệu quả. Vấn đề, vì vậy, không phải là xem lại chủ trương mà là tập trung khắc phục những lỗ hổng, xóa bỏ các yếu tố tiêu cực, phát huy các yếu tố tích cực để xây dựng một môi trường giáo dục chất lượng cao, an toàn và bền vững.
Tình trạng thiếu minh bạch và các vụ bê bối trong lĩnh vực giáo dục tư nhân, như các mô hình “đầu tư giáo dục” của Apax Leaders, Trường Quốc tế Mỹ (AISVN) hay vi phạm hợp đồng của hệ thống giáo dục Ngôi Sao Hà Nội, nếu không được khắc phục kịp thời, sẽ dẫn đến những hệ lụy nghiêm trọng bởi làm giảm niềm tin xã hội vào giáo dục tư nhân, làm giảm dòng vốn đầu tư nước ngoài (FDI) vào giáo dục (vốn đã khá nhỏ bé) cũng như cơ hội hội nhập, đồng thời gây tác động tiêu cực đến kinh tế và xã hội.
Thiếu “vốn xã hội” (niềm tin vào thể chế) sẽ làm tăng chi phí giao dịch, khuyến khích “luật rừng” thay vì đổi mới như nhà khoa học chính trị Francis Fukuyama đã cảnh báo trong sách xuất bản năm 1995 – Trust: The Social Virtues and the Creation of Prosperity (tạm dịch: Niềm tin: Những đức tính xã hội và sự tạo dựng thịnh vượng). Điều này không chỉ làm giảm chất lượng nguồn nhân lực, ảnh hưởng đến uy tín của VN trên trường quốc tế mà còn cản trở sự phát triển bền vững của nền kinh tế.
Trong bối cảnh VN đang hội nhập sâu rộng và thực chất với thế giới, đầu tư nước ngoài vào giáo dục đóng vai trò hết sức quan trọng. Với dân số trẻ, khát vọng học tập cao và nhu cầu nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, VN đang đối mặt với “cơn khát” vốn đầu tư cho giáo dục. Năm 2024, tổng vốn FDI đăng ký vào VN đạt tới 38,23 tỉ USD, nhưng dòng vốn cụ thể vào giáo dục vẫn còn khiêm tốn.
Đầu tư nước ngoài không chỉ mang lại nguồn vốn mà còn đem đến kinh nghiệm quản trị hiện đại, công nghệ tiên tiến và các chương trình giáo dục chuẩn quốc tế. Những yếu tố này giúp nâng cao chất lượng giáo dục, đáp ứng nhu cầu hội nhập kinh tế toàn cầu.
Thủ tướng Phạm Minh Chính thường nhấn mạnh “các giải pháp của chúng ta phải có tính toàn dân, toàn diện và toàn cầu”. Câu nói này của Thủ tướng rất phù hợp với lĩnh vực giáo dục. Một hệ thống giáo dục mạnh mẽ cần sự tham gia của toàn dân (phụ huynh, học sinh, doanh nghiệp trong nước), toàn diện (tư nhân và công lập) và toàn cầu (có sự hợp tác với các nhà đầu tư nước ngoài). Việc thu hút vốn FDI vào giáo dục vì vậy cần được coi trọng.
3 trụ cột để khôi phục niềm tin
Để khắc phục tình trạng trên và khôi phục niềm tin, VN cần triển khai các giải pháp đồng bộ dựa trên 3 trụ cột chính: hoàn thiện hành lang pháp lý, tăng cường minh bạch và giám sát, bảo vệ các bên liên quan.
Hoàn thiện hành lang pháp lý có thể bắt đầu từ việc quy định rõ hơn về các hành vi bị cấm trong hoạt động giáo dục và đầu tư giáo dục mà nếu vi phạm sẽ bị xử lý hình sự. Điều này sẽ giúp ngăn chặn khả năng “dân sự hóa” các vụ lừa đảo để né tránh trách nhiệm hình sự. Tiếp theo, có thể cân nhắc thành lập tòa án kinh tế chuyên biệt, với thẩm phán được đào tạo về luật thương mại quốc tế, để xử lý tranh chấp trong các vụ việc có yếu tố nước ngoài. Việc công nhận và thi hành phán quyết của trọng tài quốc tế cũng cần được xem xét một cách nghiêm túc hơn để tránh lặp lại các vụ như Sojitz-Rạng Đông hay VMG-EPAY.
Để tăng cường minh bạch và giám sát, có thể yêu cầu các trường tư thục quy mô lớn phải công bố báo cáo tài chính hằng năm, được kiểm toán bởi các công ty uy tín. Báo cáo phải đăng trên cổng thông tin quốc gia của Bộ GD-ĐT và phạt thật nặng nếu vi phạm nghĩa vụ này.
Để tăng cường sự bảo vệ đối với phụ huynh và học sinh, Bộ GD-ĐT có thể phối hợp với Bộ Tư pháp soạn thảo hợp đồng mẫu trong lĩnh vực giáo dục, trong đó chú trọng các điều khoản bảo vệ quyền lợi của phụ huynh và học sinh. Bên cạnh đó, có thể yêu cầu các trường tư thục quy mô lớn phải mua bảo hiểm học phí để có cơ sở bồi thường cho phụ huynh và học sinh khi trường lâm vào tình trạng phá sản.
Bằng cách hoàn thiện hành lang pháp lý, tăng cường giám sát và bảo vệ các bên liên quan, VN có thể khôi phục niềm tin, biến giáo dục tư nhân thành động lực tăng trưởng, đồng thời tận dụng lợi thế dân số trẻ để hội nhập toàn cầu. Một môi trường giáo dục lành mạnh không chỉ là nền tảng cho nguồn nhân lực chất lượng cao mà còn là chìa khóa để VN vươn mình trên trường quốc tế.
Nguồn: thanhnien.vn
