Xưng hô trong giáo dục: Đừng coi thường lỗ thủng nhỏ

Ý kiến của nhà nghiên cứu văn học Lại Nguyên Ân về việc giáo viên và cán bộ giáo dục không gọi học sinh là con đang nhận được nhiều ý kiến tranh luận. Trong khi đó lâu nay, một đồng nghiệp của tôi ở trường sư phạm thì bất bình với danh xưng của nhà nước về người thầy dạy trung học là giáo viên thay cho cách gọi là giáo sư trung học của giáo dục miền nam trước năm 1975.

Với học sinh các bậc học nhỏ, phần lớn giáo viên hiện nay đều gọi là con một cách thân thuộc, gần gũi

Tôi là hậu bối nên không dám phán đoán, chỉ xin đóng góp thêm chút hiểu biết trong ký ức.

Chúng ta đều biết cách xưng hô người Việt rất phong phú và cũng đa dạng với nhiều tên khác nhau, đồng thời cũng để tỏ thái độ và cảm tình với người khác.

Cách xưng hô trong gia đình, họ tộc bà con, anh em, ông bà ở các vùng miền, địa phương cũng khác nhau. Ngoài xã hội thì đa dạng hơn nữa. Trong hành chính nhà nước thì mức độ rõ ràng và thống nhất hơn. Ở đây chỉ xin lạm bàn về giáo dục.

Trong trường, trong lớp học, thầy gọi học sinh là gì? Tôi chỉ xin ghi lại theo trí nhớ nên không có dẫn chứng sách vở. Thời tôi đi học tiểu học, thầy luôn gọi học sinh là trò. Học trò có thể xưng con với thầy lớn tuổi hoặc xưng em với thầy trẻ. Nhưng bao giờ thầy cũng gọi học sinh là trò.

Lên trung học, từ lớp đệ thất (lớp 6), thầy gọi trò là em nhưng ở lớp đệ nhất (lớp 12), thầy giáo trẻ có khi kêu học trò là các bạn. Khi lên đại học thì các giáo sư luôn gọi sinh viên là anh chị, không gọi là em, thỉnh thoảng thân tình thì là các bạn trẻ. Thuở đó, sinh viên và giáo sư luôn có khoảng cách vì sự tương kính. Tôi không hề gặp trường hợp nào mà sinh viên sánh vai với giáo sư của mình đi nhậu.

Giáo viên đón học sinh lớp 1 đến trường học trực tiếp

Trong hành chính giáo dục, người thầy nếu dạy bậc tiểu học gọi là giáo viên , tôi chưa hiểu nguyên do nhưng chỉ biết giáo viên thì dạy tất cả các môn học trong một lớp.

Trung học (từ đệ thất) người thầy gọi là giáo sư, nghe rất nghiêm. Giáo sư chỉ dạy một môn và ở nhiều lớp. Giáo sư phải chuyên sâu môn dạy của mình. Ở đại học cũng gọi người thầy là giáo sư – giáo sư đại học. Thường giáo sư đại học phải có bằng tiến sĩ. Nếu lấy bằng cử nhân, điểm cao, sinh viên được trường đại học giữ lại để làm trợ giảng cho giáo sư ở phòng thí nghiệm hay các việc khác thì được gọi là giảng nghiệm viên, nếu học thêm có thể lên giảng nghiệm trưởng, rồi học thêm để thi bằng tiến sĩ đệ tam cấp.

Chuyện gọi, thưa của giáo dục là chuyện rất nhỏ. Nhưng, như từ xa xưa, cổ nhân đã dạy cho chúng ta rằng: “Phép tắc không theo quy củ, trên dưới không chính danh, rành mạch thì đừng nói gì chuyện đại sự”.