Sắp ra mắt tác phẩm của nhà văn ‘bí ẩn’, 4 lần được đề cử giải Nobel

Năm 1934, Bảy chuyện kể Gothic “gây bão” tại Mỹ. Cú hích này đã mở đầu cho một trong những sự nghiệp viết văn nổi bật đầu thế kỷ 20 của nhà văn Đan Mạch Isak Dinesen. Bà hoàn thành bản thảo nói trên khi đã 46 tuổi, sau khi trở về từ châu Phi.

Tác phẩm gồm những chuyện kể đặt trong bối cảnh thế kỷ 19 gợi nhắc đến nàng Scheherazade và motif Nghìn lẻ một đêm, xoay quanh nhiều chủ đề và được kết hợp các yếu tố lãng mạn và siêu nhiên với lối kể chuyện châm biếm, tinh tế. Nhà phê bình Đỗ Lai Thúy ví tác phẩm này là “một tòa kiến trúc ngôn ngữ đồ sộ, bí hiểm, khó vào”.

Thế nhưng, quá trình xuất bản từ những ngày đầu của tác phẩm này không phải dễ dàng. Sau khi gửi bản thảo, tác phẩm nói trên đã bị một vài nhà xuất bản tại Anh trả về với lý do muôn thuở: tuyển tập truyện ngắn không bán được, tác giả vô danh trong khi bản thân nội dung truyện thì kỳ quặc và không hợp thời. Bởi, tuy viết văn từ sớm và có truyện ngắn ra mắt khi mới đôi mươi, nhưng Dinesen đã chọn hôn nhân và đến châu Phi, cũng đồng nghĩa với việc tạm gác lại hành trình văn chương của mình.

Cuối cùng thì cuốn sách cũng được một nhà xuất bản nhỏ tại Mỹ ra mắt nhưng có điều kiện. Đó là phải có lời giới thiệu của nhà văn danh tiếng, và tác giả không nhận được một đồng tạm ứng nào. Isak Dinesen đã chơi một canh bạc và chấp nhận lời đề nghị. Ngược lại, tác giả đưa ra điều kiện của chính mình: bà sẽ sử dụng nom de plume (bút danh) Isak Dinesen.

Trong đó “Dinesen” là họ thời con gái, “Isak” là phiên bản Đan Mạch của cái tên Isaac (có nghĩa là “tràng cười”), mang hàm ý về “đứa con” sinh sau đẻ muộn và không mong đợi. Nhà xuất bản đã gắng thuyết phục bà sử dụng tên thật nhưng vô ích: bà càng tỏ ra cương quyết gấp bội. 

Kết quả là sau khi ra mắt, tác phẩm đã tạo được tiếng vang lớn. Nó được giới thiệu bởi câu lạc bộ Book-of-the-month – nơi từng bảo chứng cho những tác phẩm như Mặt trời vẫn mọc, Cuốn theo chiều Gió, Của Chuột và Người… giúp cho các cuốn sách này thành công về mặt phê bình cũng như thương mại.

Có danh tiếng tốt, thế nhưng tréo ngoe là không ai biết tác giả là ai. Tuy vậy trong những năm cuối đời rơi vào tình trạng suy kiệt thể chất, Isak Dinesen đã thực hiện chuyến thăm tới nước Mỹ, nơi làm nên tên tuổi bà, và bước ra khỏi lớp màn bí ẩn trong buổi gặp gỡ Marilyn Monroe cùng nhà văn Carson McCullers.

Trong suốt văn nghiệp, Isak Dinesen đã liên tục được đưa vào danh sách đề cử giải thưởng Nobel Văn Chương. Năm 1957, bà vào tới top 4, đặc biệt vào năm 1959, bà đã là sự lựa chọn hàng đầu, tuy nhiên do có ý kiến phản bác trong hội đồng rằng đã có nhiều nhà văn đến từ vùng Scandinavia đoạt giải rồi và thế là vinh dự đó được dành cho nhà văn Ý Salvatore Quasimodo. 

Năm 1961, tên bà xếp thứ 3 chung cuộc. Một năm sau đó bà lại có mặt trong danh sách đề cử, nhưng với việc qua đời vào tháng 9 năm đó, bà không bao giờ còn cơ hội đoạt được vinh dự này nữa. Việc chưa trao vinh dự này cho bà là một hối tiếc lớn, như Ernest Hemingway phát biểu khi nhận giải hay Peter Englund – thư ký thường trực Viện Hàn lâm Thụy Điển ở giai đoạn đó – cho rằng là sai lầm khi đã không trao giải thưởng Nobel Văn chương cho bà vào những thập niên ấy.

Dịch giả Nguyễn Tuấn Bình chia sẻ mình biết đến và yêu mến Isak Dinesen qua cuốn hồi ký Châu Phi nghìn trùng, từ đó bắt đầu muốn tìm hiểu nhiều hơn về nhà văn Đan Mạch này. Nhưng “run rủi thế nào đưa đẩy tôi đến với cuốn Thú đọc sách của Charles Van Doren, vốn là tổng biên tập bộ Bách khoa thư Britannica. Ông chia sẻ với chúng ta những tâm tình về một đời đọc sách của mình, giới thiệu tác giả và tác phẩm tiêu biểu trên quan điểm cá nhân, và tôi tìm thấy những trang viết giàu cảm xúc về Isak Dinesen”, từ đó bắt tay chuyển ngữ tác phẩm này. 

Tác phẩm sẽ do NXB Phụ nữ VN ấn hành trong thời gian tới. Lần xuất bản này, tác phẩm cũng bao gồm 18 tranh minh họa màu do họa sĩ Quỳnh Hoa vẽ riêng. Ngoài ra dịch giả Nguyễn Tuấn Bình cũng chuyển ngữ kèm theo phần phân tích cả bảy chuyện kể từ tập tiểu luận đặc sắc Understanding Isak Dinesen (Để Hiểu Isak Dinesen) giới thiệu về văn nghiệp bà của nhà phê bình Susan C.Brantly, qua đó độc giả có thể hiểu hơn về phong cách viết của Dinesen.